به امیــد سپیــده
به داغ و درد تو ای خاک، جان فدا کردیم
ز دست فتنه و آتش، وطن! چه‌ها کردیم
به کوچه‌های تو باران غم فرو می ریخت
به شانه های شکسته، غم رها کردیم
به خون دل همه شب شمع ما سحر می سوخت
ولی چراغ دعا را ز اشک وا کردیم
هزار مرتبه بر قامتت تبر زدند
هزار بار تو را با ستم جدا کردیم
کبوتران تو در بند تیر و خون افتاد
به یاد بال شکسته، فقط ندا کردیم
به قریه ها همه آتش، به شهرها باروت
به عمر سوخته ات گریه بی صدا کردیم
تو مادر خسته‌ای و کودکانت آواره
ببخش ای وطن! این رنج بی انتها کردیم
چه روزها که به امید صلح بیداریم
چه شب که با غم تو عهد وفا کردیم
اگرچه دور ز خاکت، اسیر غربتیم
هنوز یاد تو را در دل ماوا کردیم
خدا کند که به زودی بهار برگردد
به باغ زخمی تو رنگِ آشنا کردیم
دوباره خنده بیاید به روی لب‌هایت
دوباره دست به دامن تو ما گشا کردیم.
هـاجـره «امیـن»
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۲ـ ۱۲۱۰
Copyright ©bamdaad 2025
سراج‌الاطفال و جایگاه آن در تاریخ ادبیات کودک
میرعبدالواحد سادات
ادبیات کودک در افغانستان پیشینه بیش از یک قرن دارد ، اما حوادث ناهنجار ، جنگ و آشوب مانع رشد و توسعه آن گردیده است.
نخستین نشریه برای کودکان افغانستان، با نام سراج‌الاطفال، در سال (۱۲۹۷ خورشیدی ) به ابتکار محمود طرزی فقید و توسط سراج الاخبار منتشر گردید.
این نشریه با محتوای معاوماتی ، تربیتی و سرگرمی به زبان ساده برای کودکان و نوجوانان تهیه می شد و هرچند عمر کوتاهی داشت، اما آغازگر توجه به ادبیات کودک در کشور محسوب می شود.
در این مختصر ، بمناسبت (۱۰۷) مین سال نشر سراج‌الاطفال ، مکث و مروری بر تاریخچه، اهداف ، محتوای ، توقف زودهنگام و اهمیت این تجربه در تاریخ ادبیات افغانستان صورت می گیرد .
ادبیات کودک در افغانستان طی یک قرن اخیر همواره با چالش های جدی روبرو بوده است. جنگ ها و بی‌ثباتی های سیاسی نه تنها مسیر رشد این حوزه را متوقف کردند، بلکه سبب عقب گرد آن نیز گردیده است .
نگاه به تاریخ ادبیات ما نشان می دهد که توجه به مخاطب کودک در تاریخ فرهنگی افغانستان وجود داشته است. مهم ترین نمونه آن انتشار نشریه سراج‌الاطفال به همت محمود طرزی است که در (۱۵ میزان ۱۲۹۷ خورشیدی ) در شهر کابل منتشر شد .
محمود طرزی، بنیان گذار روزنامه نگاری نوین در افغانستان، در کنار انتشار سراج‌الاخبار، ایده نشریه‌ای ویژه کودکان را مطرح کرد. وعده او به خوانندگان برای ارایه هدیه متفاوت، سرانجام به تولد سراج‌الاطفال انجامید.
سراج‌الاطفال شامل مطالب علمی، اخلاقی، تربیتی و سرگرمی به زبان ساده بود. از ویژگی‌های آن، استفاده از شعر، داستان، بازی های آموزشی و توضیح ساده پدیده های علمی است. برای نمونه، حرکت زمین به دورخورشید با قیاس توپ فوتبال و مورچه ها برای کودکان توضیح داده می شد.
این نشریه در چهار صفحه منتشر می شد، هرچند ضمیمه سراج‌الاخبار بود ، اما محتوای مستقل داشت و به طور ویژه به مکاتب ارسال می گردید. در آن حتا به نویسندگان وعده حق‌الزحمه داده شده بود که برای آن زمان اقدامی نوین به شمار می رفت.
با وجود استقبال، سراج‌الاطفال بیش از شش شماره دوام نیاورد. دستگیری همکاران طرزی فقید ( بویژه داوی فقید و لودین شهید که به دو شهبال آن بزرگوار شهرت یافته بودند ) و فشارهای سیاسی، ادامه انتشار سراج‌الاخبار و درنتیجه سراج‌الاطفال را ناممکن ساخت. آخرین شماره سراج‌الاخبار در (۲۷ قوس ۱۲۹۷ ) به چاپ رسیده است .
سراج‌الاطفال نخستین تجربه مطبوعاتی ویژه کودکان در افغانستان بود که با وجود عمر کوتاه، جایگاهی مهم در تاریخ فرهنگی کشور دارد.
این نشریه نشان داد که توجه به مخاطب کودک می‌تواند ابزاری موثر برای آموزش، سرگرمی و پرورش ذهن نسل نوین باشد. بازخوانی تجربه طرزی بزرگ و همکاران شان در احوال امروز و بویژه در مطبوعات بیرون مرزی و‌دیاسپورای افغانستان حایز اهمیت می باشد و می تواند الهام بخش نویسندگان و سیاست‌گذاران فرهنگی دراحیای انکشاف ادبیات کودک افغانستان باشد.
عزیزان که خواهان معلومات بیشتر راجع به سراج الاطفال می باشند ، میتوانند ، ماخذ ، آتی را مرور فرمایند :
ـ کتاب سیر ژورنالیزم در افغانستان ، تالیف محمد کاظم آهنگ فقید
ـ کتاب تاریخ مطبوعات افغانستان (از شمس‌النهار تا جمهوریت) تالیف محترم رسول رهین
ـ خاطرات و مقالات محمود طرزی از محترم دوکتور روان فرهادی
ـ مقالات محترم اسداله شعور در باره سراج الاخبار
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۵ـ ۰۸۱۰
Copyright ©bamdaad 2025
امید در دل محدودیت‌ها:
پنجمین کنگره بین‌المللی اورتوپیدی و تراوماتولوژی در کابل برگزار شد
پنجمین کنگره و کنفرانس بین‌المللی اورتوپیدی و تراوماتولوژی افغانستان
از تاریخ ۲ تا ۴ میزان ۱۴۰۴ هجری شمسی، برابر با ۲۴ تا ۲۶ سپتمبر ۲۰۲۵ میلادی، در تالار هوتل انترکانتینتال کابل برگزارگردید. این رویداد علمی – مسلکی با حضور گسترده متخصصان داخلی و خارجی، استادان باتجربه، کادرهای جوان و نمایندگان انجمن‌های صحی کشور رنگ و بوی ویژه‌ای داشت
حضور گسترده داخلی و خارجی:
در این کنگره استادان و متخصصانی از افغانستان، هندوستان، پاکستان و ترکیه اشتراک ورزیدند. شرکت همزمان چهره‌های علمی بخش ملکی، نظامی و سکتور خصوصی، همراه با حضور پررنگ اورتوپیدست‌های جوان افغان به شکل حضوری و آنلاین، از ویژگی‌های برجسته این گردهمایی بود
برنامه‌های علمی و ورکشاپ‌ها:
روز نخست به ورکشاپ های علمی و عملی اختصاص داشت که شامل آموزش‌های پیشرفته در بخش آرتروسکوپی برای ارتقای مهارت‌های داکتران جوان اورتوپیدی بود. در روز دوم، نشست رسمی کنفرانس با سخنرانی‌های افتتاحیه آغاز گردید. پروفیسور عبدالرزاق سیاووش بیانیه افتتاحیه را ایراد کرد و سپس عبدالسلام حنفی، معاون ریاست الوزرا، و نورجلال جلالی، وزیر صحت عامه، به ایراد سخنرانی پرداختند .
از مهمانان ویژه این کنگره، پروفیسور نصیر آویز خالق وسیله تثبیی خارج محراقی نیز حضور داشت و با ارایه یک پرزنتیشن علمی مورد توجه اشتراک کنندگان قرارگرفت.
در دو روز دوم و سوم، ارایه‌های علمی گسترده در زمینه ارتروپلاستی، جراحی دست، جراحی ستون فقرات، موضوعات جدید ارتوپیدی و اختلاطات مسلکی صورت گرفت. این ارایه‌ها توسط استادان و متخصصان داخلی و خارجی به شکل به روز شده برگزار شد و با جلسات پانل و رهنمایی استادان مجرب همراه بود. ورکشاپ های آرتروسکوپی و آرتروپلاستی به‌عنوان بخش‌های بی نظیر این کنگره مورد استقبال قرار گرفتند.
تقدیر و یادبود از استادان و موسسین مکتب اورتوپیدی:
در جریان برنامه‌ها، از تاریخچه اورتوپیدی افغانستان یادآوری شد و تصاویر استادانی که در راه رشد این مسلک جانفشانی کرده بودند به نمایش گذاشته شد. برای استادان فقید دعا و به استادان فعال در داخل و خارج کشور ادای احترام صورت گرفت
در بخش یادبود، نخست از پروفیسور محمد موسی وردک به عنوان یکی از پیشگامان اورتوپیدی افغانستان تجلیل شد. سپس از خدمات ارزشمند پروفیسور نثار احمد صدیقی و پروفیسورعبدالرزاق سیاووش تقدیر به عمل آمد. همچنان یادآور شد که این سه شخصیت از موسسین مکتب اورتوپیدی و تراوماتولوژی معاصر افغانستان به شمار می روند که پایه های علمی و عملی این مسلک را در کشور استوار ساختند ، همچنین از استادان پیشین که در گذشته خدمات شایانی در بخش اورتوپیدی و تراوماتولوژی انجام داده‌اند با احترام و افتخار یاد شد، از جمله پروفیسور توره کی صاحب، پروفیسور محمد موسی وردک، پروفیسورعزیزالله صفر، پروفیسور نصیر احمد فیضی.
کتب جدید آموزشی در رشته ارتوپیدی، تألیف پروفیسور نثار احمد صدیقی و پروفیسور عبدالرزاق سیاووش، در جریان کنگره بگونه تحفه علمی به اعضای انجمن توزیع شد.
انتخابات انجمن ارتوپیدستان افغانستان:
در روز پایانی، انتخابات آزاد و سری انجمن برگزار گردید.براساس نتایج:
رنځوروال داکتر ایمل وردک به عنوان رییس جدید انجمن انتخاب شد.
داکتر وحیدالله محمدی به حیث معاون اول برگزیده شد.
داکتر صلاح‌الدین سراج به عنوان معاون دوم معرفی گردید.
داکتر خالد نورانی به حیث منشی انجمن انتخاب شد.
همچنین، از رهبری پیشین انجمن – رنځورپوه نجیب‌الله وزیری (رییس اسبق)، پوهنوال داکتر محمد نظیر شیرزوی (معاون) و داکتر یما نورزاد (منشی) – به خاطر بیش از ۱۲ سال خدمت خستگی ناپذیر در شرایط دشوار تقدیر به عمل آمد و تندیس‌ها و تقدیرنامه هایی اهدا گردید .
نتیجه گیری:
برگزاری پنجمین کنگره بین‌المللی اورتوپیدی و تراوماتولوژی در کابل، در شرایط دشوار کنونی، نمادی از پایداری علمی و امید به آینده روشن برای جامعه صحی افغانستان است. این رویداد علاوه بر نمایش ظرفیت‌های داخلی، فرصتی برای تبادل تجربه با متخصصان خارجی فراهم آورد و بار دیگر جایگاه اورتوپیدی افغانستان را در نقشه علمی منطقه برجسته ساخت.
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۲ـ ۰۵۱۰
Copyright ©bamdaad 2025
دزدی هنری در روز روشن!
زلمی رزمی
در گذشته، دزدان شبانه از دیوارها بالا می رفتند، چیزی می دزدیدند و فرار می کردند. اما امروز، در روز روشن، آهنگ های خوانندگان قدیمی را می دزدند و بدون ذکر نام خالقان اصلی، آن را به نام « بازسازی» ارایه می دهند.
آن هم یکی پی دیگر تکرار در مکررات، که سر دل آدم را میگیرد.
از فرهنگ فراموش شده حق شناسی چه بگویم؟
متاسفانه هنوز فرهنگ یادآوری و تقدیر از شاعر و آهنگساز ( که خالقان اصلی اثر هستند ) در جامعه ما نهادینه نشده است. گویی این هنرمندان پس از خلق اثر، به فراموشی سپرده می شوند.
آوازخوان محترم!
لطفاْ به این نکات توجه کن:
مردم با آهنگ های قدیمی خاطره دارند،
هرآهنگ با بخشی از زندگی آنان گره خورده است.
حتا اگر کیفیت ضبط پایین باشد، همان نسخه اصلی را با صدای همان آوازخوان اولی دوست دارند
چون اصل اثر برایشان ارزشمند است .
ملاک یک آوازخوان خوب:
صدای منحصر به فرد، خلاقیت و نوآوری و هویت هنری مستقل است،
نه تقلید از دیگران ، نه کاپی کاری‌های بی روح و فاقد کیفیت هنری که عمرکوتاه دارند و بزودی ازمیدان بدر میروند....
و حرف نهایی:
بازسازی یک اثر زمانی ارزشمند است که:
به اثراصلی احترام گذاشته شود، نام خالقان اولیه ذکر شود، آوازخوان چیزی مهم و ارزشمندی، به اثر اضافه کند.
هویت مستقل هنرمند حفظ شود.
و نیز یادمان باشد:
هنر واقعی در ابداع است، نه تقلید!
اصالت در خلاقیت است، نه دزدی هنری!
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۱ـ ۰۸۱۰
Copyright ©bamdaad 2025
بیانیه انجمن بین‌المللی وکلای دموکرات (IADL) درباره وضعیت سیاسی کنونی نیپال
انجمن بین‌المللی وکلای دموکرات (IADL) عمیقاً نسبت به قانون اساسی دموکراتیک نیپال و همراهی با خواست مردم این کشور برای حکمرانی مطلوب و شفافیت ابراز نگرانی کرده ، بر این باور است که ضروریست نظام دموکراسی پارلمانی چندحزبی در نیپال در اسرع وقت احیا شود و انتخابات وعده داده شده در تاریخ مقرر، ۵ مارچ ۲۰۲۶ برگزار گردد.
IADL مراتب تسلیت خود را به مردم نیپال بخاطر جان باختن جوانان معترض در درگیری‌های مربوط به حرکت اعتراضی « نسل Z » ابراز می دارد و برای مجروحان آرزوی بهبودی سریع می کند.
IADL سواستفاده نیروهای بدخواه از اعتراضات « نسل Z » را محکوم می کند، نیروهایی که به تخریب دفاترعمومی، از جمله بنای تاریخی و مرکزی دولت، سینگا دوربار، آتش زدن ساختمان دیوان عالی، آزاد کردن هزاران مجرم خطرناک، حمله به دفاتر احزاب سیاسی، ضرب و جرح رهبران و کادرهای سیاسی و ایجاد رعب و وحشت در این کشور صلح دوست دست زدند.
IADL اذعان دارد که اعتراض مسالمت‌آمیز « نسل Z » با هدف پایان دادن به فساد و تسهیل بازگشایی شبکه‌های اجتماعی شکل گرفت. با این‌حال، شواهد پیرامونی درباره سلسله حوادث ۸ و ۹ سپتامبر ۲۰۲۵ ترسایی نشان می دهد که این حرکت مسالمت آمیز جوانان و دانشجویان توسط نیروهای مغرض مصادره و منحرف شد تا استقلال روابط خارجی نیپال، اقتصاد در حال توسعه و ثبات سیاسی آن هدف قرار گیرد.
انحلال اجباری پارلمان منتخب مردم، انتصاب نخست وزیر با توسل به دکترین ضرورت و خارج از روند عادی، و نیز خاتمه یافتن فوری جلسات مجلس اعیان پس از روی کار آمدن دولت موقت، همگی اصول حقوقی و قانون اساسی مربوط به روند دموکراتیک و حاکمیت قانون در نیپال را به چالش کشیده اند.
قانون اساسی سال ۲۰۱۵ ترسایی نیپال حاصل هفت دهه مبارزه مردم علیه خودکامگی، سلطنت و الیگارشی است و حقوق مدنی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مردم و شهروندان نیپال را تضمین می کند. این قانون اساسی، نظام حکمرانی سه سطحی (فدرال، ایالتی و محلی) را پایه گذاری کرده که بر اصول همکاری، هم افزایی و هماهنگی استوار است.
ما شاهد ظهور نیروهای نوفاشیستی و شبه پوپولیستی در کشورهای مختلف بوده‌ایم که با بهره گیری از محتوای غیراخلاقی و گمراه کننده در شبکه های اجتماعی و پلاتفرم های دیجیتال شرکت‌های بزرگ فناوری عمل کرده‌اند. نیروهای امپریالیستی با بهره گیری از انحصار خود بر این پلاتفرم‌های جهانی، ملت‌ها و جمعیت‌های آسیب پذیر را در جهت منافع خویش استثمار می کنند. این امر به ویژه ملت‌ها و جوامعی را تحت تأثیر قرار می دهد که اقتصاد شان متکی به صادرات نیروی کار و کارگران مهاجر خارجی است یا وابسته به کار غیررسمی و « کار موقت و پروژه‌ای» هستند که در سال های اخیر به شدت دیجیتالیزه شده است. تلاش ملت های مستقل برای تنظیم و نظارت بر حضور پلاتفرم های بزرگ فناوری در قلمرو خود با حملات شدید مواجه شده است. ما نگرانیم که نیپال به عنوان کشوری آسیب پذیر در میانه رقابت‌های ژیوپولیتیک، تحت تهدید نیروهای امپریالیستی، نوفاشیستی، سلطنت طلب و شبه پوپولیستی قرار گیرد که می تواند بحران را تعمیق بخشیده، فقر را افزایش دهد، تبعیض‌ها را تشدید کند و پیوندها و ساختارهای اجتماعی را از بین ببرد.
ما از دولت موقت نیپال می خواهیم که تمام اقدامات لازم و تلاش‌های صادقانه را برای انجام تحقیقاتی عادلانه و شفاف درباره حمله وحشیانه علیه جوانان و دانشجویان معترض، و همچنین حوادث خشونت باری که منشأ نامشخص داشتند، به عمل آورد.
استقلال قوه قضاییه باید از فشار و تهدید مصوون بماند. همچنین حفاظت از وکلا، قضات، مدافعان حقوق بشر و فعالان سیاسی مدنی باید محترم شمرده و تضمین شود. ما با هرگونه رفتار ناعادلانه یا پیگرد انتقام جویانه علیه احزاب پیشین، رهبران و کادرهای آنان به ویژه بر مبنای اتهامات بی‌اساس یا شایعات، مخالفت داریم.
از دولت نیپال می خواهیم اطمینان حاصل کند که انتخابات پیشِ رو شفاف، آزاد، منصفانه و فراگیر و بنا بر قانون اساسی ۲۰۱۵ ترسایی و در تاریخ مقرر بدون هرگونه تأخیر برگزار گردد تا همه احزاب و جریان های فکری در شرایط برابر قادر به رقابت باشند.
ما دولت نیپال را فرا می خوانیم تا روابط خارجی غیرمتعهد، مستقل و متوازن خود را حفظ کرده و به منشور سازمان ملل متحد و حقوق بشر مردم نیپال پایبند باشد.
از تمامی احزاب سیاسی نیپال دعوت به عمل می آوریم که دفاع از قانون اساسی دموکراتیک این کشور و نظام فدرالی پارلمانی چند حزبی آن، در کنار هم بایستند و برای خیر و صلاح مردم و ملت نیپال به صورت متحد عمل کنند.
ما همبستگی خود را با مردم نیپال در تلاش های آنان برای دستیابی به دموکراسی، شکوفایی اقتصادی و عدالت اجتماعی و همچنین در بازسازی اقتصاد، حاکمیت، همبستگی اجتماعی و صلح پایدارشان اعلام می کنیم.
انجمن بین‌المللی وکلای دموکرات (IADL) یک نهاد جهانی متشکل از وکلا، حقوقدانان و استادان حقوق است که دارای جایگاه مشورتی عمومی در شورای اقتصادی ـ اجتماعی سازمان ملل متحد (ECOSOC) است و در یونسکو و یونیسف نمایندگی دارد. این انجمن از زمان تاسیس در سال ۱۹۴۶ ترسایی تا اکنون، فعالانه در ارتباط با سازمان ملل و در همراهی با مبارزات ملت‌ها برای صلح، عدالت و حقوق بشر نقش‌آفرینی کرده است. IADL نوزدهمین کنگره جهانی خود را از ۱۸ تا ۲۰ جولای ۲۰۲۵ در کتمندو ـ نیپال ، با میزبانی انجمن وکلای پیشرو و حرفه‌ای (PPLA) ـ که عضو نیپالی این نهاد است ـ برگزار کرد.
بامـداد ـ فرهنگی و اجتماعی ـ ۲۵/۲ـ ۲۸۰۹
Copyright ©bamdaad 2025