دیورند و معضلات ناشی از آن
محمد ولی
پیشینه تاریخی :
درزمان امپراتوری کنیشکا که از مقتدرترین پادشاهان کوشانی بین سال های ۱۶۰- ۱۲۰ میلادی بود؛ پشاور بحیث پایتخت زمستانی اش قرار داشت. بعد از تشکیل دولت ابدالی همه مناطق شامل چترال در شمال الی بحیره عرب در جنوب که درامتداد دریای سند قرار دارند جز قلمرو ابدالی ها بود. وقتی انگلستان بر نیم قاره هند سلطه استعماری اش را قایم کرد با مشکل ناشی از قشون کشی های شاه زمان سدوزایی مواجه بود ، زیرا شاه زمان سال یکباربا لشکری ازمردم تیرا و دیگر قبایلی ها تا لاهور می تاخت و مالیات را جمع آوری میکرد.
لارد ولسلی وایسرای انگلیسی هند از این لشکرکشی ها درتشویش همیشه گی قرار داشت و می اندیشید تا چگونه جلو آنرا بگیرد زیرا تداوم این عمل خطر جدی برای دهلی پنداشته می شد. در آن زمان دو طرح روی دست گرفته شد:
یکی طرح ایجاد تفرقه میان اولاده تیمور شاه و مصروف ساختن شاه زمان درجنگهای داخلی تا توجه آن از مناطق امپراطوری هند برتانوی برامور داخلی و جنگ با برادران معطوف گردد و این پلان بحیث سیاست کوتاه مدت و دفع الوقت عملی میشد. اما طرح دوم پلان طولانی بود به منظور جدائی بخشی از اراضی افغانستان، تا مناطق قبایل نشین امتداد راست رود سند میان افغانستان و امپراطوری هند برتانوی حیثیت حایلی را بگیرد که آن امپراطوری از شرحملات و لشکر کشی های افغان ها درامان باشد.
این طرح به صورت قدم به قدم ساحه تحقق پیدا نمود و انگلیسها توانسنتد با انعقاد معاهدات با شاهان فراری و یا مستمری خوار ودست نشانده شان حایل مورد نظر را زیرنام سرحدات شمالغرب هند ایجاد نمایند. از طرح این پلان تا تکمیل نهایی یک قرن سپری شد.
(۱۸۹۳- ۱۷۹۳) عواملی چون بی اتفاقی برادران سدوزایی و محمد زایی غرض رسیدن به تاج و تخت ، نیرنگ بازی های انگلیس و نیرومند شدن سیکها در پنجاب با حمایت انگلیس ها و پیشروی آن ها بسوی مناطق سرحد باعث شد تا دولت هند برتانوی بتواند هردو پلان کوتاه مدت و درازمدتش را موفقانه عملی سازد.
شاه شجاع پادشاهی که مورد حسن نیت انگلیس قرار داشت برای اولین بارمعاهده ای را درسال ۱۸۰۹ میلادی با الفنستن ورنجیت سنگ امضا نمود که براساس آن انگلیسها خواستند تشوشات شانرا از ناحیه لشکرکشی فرانسوی ها ازطریق ایران و افغانستان به هند برتانوی مرفوع سازند. زیرا نماینده ناپلیون قبلا" پیامی را به شاه زمان آورده بود تا شاه زمان از ورود عساکر فرانسوی به افغانستان حمایت کند و قوای فرانسوی یکجا با قوت های نظامی شاه زمان غرض شکست انگلستان به هند حمله نمایند.این قرارداد شامل سه ماده بود مبنی براینکه در صورت هجوم عساکر ایران و فرانسه از راه افغانستان به هند،شاه شجاع با آنها به مقابله برمیخیزد و اگر فرانسوی ها و ایرانی ها داخل افغانستان شودند، انگلیسها با افغان ها هر نوع همکاری می نمایند .
بر طبق ماده سوم، این معاهده بحیث معاهده دوستی نامگذاری شده تذکار رفته بود که پادشاه افغانستان احدی از فرانسویان را درکشورش نخواهد گذاشت .
شاه شجاع بعد از سقوط دور اول شاهی از سال ۱۸۱۴ تا ۱۸۳۹ مدت ۲۵ سال در لودیانه نزد انگلیسها بسر می برد او یک شخص فراری بیش نبود. انگلیس ها در وجود این پناه گزین بی تاج و تخت توانستند قسمتی از پلان جدایی خاکهای افغانستان را عملی سازند، به این ترتیب که دومین معاهده را به شکل سه جانبه ( شاه شجاع، رنجیت سنگ و گورنرجنرال انگلیس ( ۱۸۳۸) درلاهور به امضا رسانیدند. برطبق این معاهده مناطقی چون کشمیر، اتک ،حدود و توابع آن، چیچه ، هزاره شامل بالات کوت ، شنکیاری، مانسهره،ایبت آباد ،هری پور و حسن ابدال، کښل، پشاور، ختک ، هشتنگر، چمن و کوهات، کاله باغ ، دیره اسمعیل خان ، دیره غازی خان و ملتان از پیکر افغانستان جدا شده به رنجیت سنگ واگذار گردید. درمعاهده چنین ذکر شده بود که « سرکار شاه موصوف ( شاه شجاع ) و سایرخاندان سدوزایی را درممالک مرقوته العدد هیچ دعوایی نسلا" بعد نسل و بطنا بعد بطن نمیباشد.» دستمزد این معاهده ازجانب انگلیسها برای شاه شجاع سپردن تاج و تخت کابل بود و در سال ۱۸۳۹ او را بر تخت کابل نشاندند و سومین معاهده را درهمین سال به منظور تایید مکرر معاهده سال ۱۸۳۸ لاهور بر وی قبولاندند.
در آن زمان رد و بدل شدن شاهان در کابل سرعت داشت ، با کشته شدن شاه شجاع امیر دوست محمد خان بر تخت کابل نشست. انگلیسها با وی نیز معاهده ای را بنام معاهدهء جمرود عقد کردند که در سال ۱۸۵۵ بین سرجان لارنی حاکم انگلیسی پنجاب و سردار غلام حیدر خان ولیهعد امیر دوست محمد خان امضا ء گردید. در ماده ء سوم این معاهده مرقوم گردیده بود که « جناب امیر دوست محمد خان والی کابل و آن علاقه جات افغانستان که حالا در قبضه او میباشند عهد می نماید از طرف خود و از طرف ورثای خود که علاقه جات »، « هانریبل ایست اندیا » یا کمپنی هند شرقی را احترام نمایند و ابدا « در آن ها مداخله نه نمایند و با دوستان ((هانریبل ایست اندیا )) با کمپنی دوست باشند و با دشمنان کمپنی مذکور دشمن باشند » بعداز
این معاهده بلوچستان به تصرف انگلیسها درآمد .
درسال ۱۸۷۹ امیرمحمد یعقوب خان معاهده گندمک را بداخل یک خیمه با جانب انگلیس امضا نمود که علاوه بر صحه گذاری مناطق از دست رفته به اثر معاهدات قبلی بخشهای مزید از پیکر افغانستان مجزا شد.
مطابق ماده نهم این معاهده مناطقی چون کُرم ، پیشین و سیبی تحت « تسلط و انتظام » برتانیه قرار گرفته نظم امور رفت و آمد قبایل پشتون در دو منطقه ( چچنی و خیبر ) نیز بدست برتانیه سپرده شد.
آخرین معاهده ایکه درحقیقت خط رسمی برای متصرفات انگلیس بر طبق معاهدات ذکر شده در بالا و افغانستان گردید. معاهدهء مشهور دیورند است که در سال ۱۸۹۳ میان امیر عبدالرحمان خان و سر تیمور دیورند به امضاء رسیده مناطق صوات ، باجور،چترال و وادی ارنویا به انگلیس ها سپرده شده بر طبق ماده نهم این معاهده چمن کاملا" به برتانوی ها تعلق گرفت.
انگلیسها درسال ۱۹۰۵ با امیر حبیب الله معاهده ای امضا کردند که امیر موصوف در آن تعهد سپرد « درمسایل جزیی و کلی عهد نامه راجع به امور داخلی و خارجی و قرارداد یکه والا حضرت پدرم ( عبدالرحمن) ضیا الملت والدین نورالله مرقده با دولت انگلیس منعقد نموده و عملی شده است ، نیزهمان را قبول و عمل خواهم نمود و مخالف آن رفتار نخواهد شد. »
این همه معاهدات میان انگلیس ها و شاهان دست نشانده در بدل بقا و دوام سلطنت هایشان منعقد شده است .
انگلیسها که با امضای این معاهدات بزعم خودشان در امور قبایل سلطه ء قانونی یافته بودند شرایطی را آماده ساختند که حتی شاه امان الله نیز ناگزیر بود تا ضمن امضای دو معاهده با دولت برتانیه در مورد به رسمیت شناسایی استقلال افغانستان معاهدات گذشته را رعایت نماید.
در معاهده اول منعقده سال ۱۹۱۹ راول پندی که از جانب افغانی والی علی احمد خان آنرا با جانب انگلیس امضا نموده بود رحد بین افغانستان و هندوستان مطابق به معاهده ۱۹۰۵ امیرحبیب الله خان قبولشد (بر طبق ماده پنجم معاهده ).
همچنان درماده دوم معاهده ۲۲ نوامبر سال ۱۹۲۱ که میان محمود طرزی وزیر خارجه و سرهنری دابس سفیر انگلیس مقیم کابل به امضا ء رسیده امده است : « دولیتن علیتین عاقدین بالمقابل سرحد هندوستان و افغانستان را بطوریکه دولت علیه افغانستان به موجب ماده پنجم عهد نامه ایکه در راولپندی انعقاد یافته است ، قبول کرده ، قبول می نماید .»
در مورد انعقاد قرارداد های بین المللی و اعتبارحقوقی آن ها در حقوق بین المللی عمومی شرایطی وجود دارد که در صورت فقدان آن قرار داد فاقد اعتبار حقوقی میباشد یکی از این شرایط این است که طرفین عاقدین قرارداد دارای اهلیت کامل حقوقی باشند یعنی قرارداد توسط دولت های مستقل به امضا برسد در حالیکه ، یکی از دولت های امضای کننده فاقد اهلیت حقوق یعنی مستعمره یا تحت الحمایه باشد قرارداد ار اعتبار حقوقی ساقط میگردد. قرار داد ۱۸۳۸ لاهور بین یک شخص فراری (شاه شجاع) که هیچگونه اهلیت حقوقی در امضای قرار داد با یک دولت خارجی را نداشت و در کابل امیر دوست محمد بحیث امیر ایفای وظیفه میکرد اصلا" قابل انعقاد نبود زیرا شخص که فاقد کدام مقام رسمی دولتی بوده از جانب دولتی بحیث نماینده خاص توظیف نه باشد نمی تواند با دولت دیگر در مورد سرنوشت دولت متبوعش قرارداد عقد کند و شاه شجاع در چنین موقفی قرار داشت ، لهذا قرارداد منعقدهء سه جانبه لاهور سال ۱۸۳۸ از لحاظ حقوق بین الملل عمومی فاقد اعتبار میباشد . وقتی شاه شجاع با قوای انگلیس به کابل آمد و بر تخت سلطنت جلوس داده شد، دولت او دولت تحت الحمایه انگلستان بود، تحت المحایگی، حالت دولتی را نشان میدهد که صلاحیت های آن در امور خارجی بدولت حامی سپرده شده ولی در امور داخلی آزاد می باشد لهذا قرارداد سال ۱۸۳۹ میان شاه شجاع و مکناتن نیز فاقد ارزش حقوقی می باشد .
معاهدات سال ۱۸۵۵ جمرود ، ۱۸۷۹ کندمک ، ۱۸۹۳ دیورند و ۱۹۰۵ امیر حبیب الله خان با انگلیس همه در شرایط تحت الحما یگی و فقدان صلاحیت و اهلیت حقوقی کامل عقد گردیده و از لحاظ پرنسیپهای حقوقی بین الملل عمومی هیچگونه اعتبار ندارد.
اما معاهده ماه آگست ۱۹۱۹ راولپندی و معاهده ۲۲ نوامبر سال ۱۹۲۱ میان دولتین افغانستان و برتانیه بنابر داشتن استقلال دولت افغانستان دارای اعتبار و ارزش حقوقی است ، از این جهت مطابق به مواد قرار داد های مذکور سرزمین های آنطرف خط دیورند که از زمان شاه شجاع تا امیر عبدالرحمن از پیکر افغانستان بریده شدو بحیث قلمرو هند برتانوی به رسمیت شناخته شده است ارزش حقوقی دارد . قراردادها میان دو دولت برای هر دو جانب حقوق و وجایب بار میآورد و هر دو طرف مکلف برعایت آن میباشند چنین قرارداد ها برای جانب ثالث که شامل قرارداد نباشد تاثیر ی وارد نمی کند. بر طبق معاهدات سال ۱۹۱۹ و ۱۹۲۱ دولت افغانستان مکلف به عدم مداخله و دخالت در سرزمین های متعلق به هند برتانوی بود.
قبایل و مبارزات آزادیخواهی :
رسم قبایل، آزاد زیستن و آزاد بودن است . رسم اطاعت از سران قبیله ، ملک ها و روحانیون (سپین پکړی ) جز اصول زنده گی ایشان است. (دود و دستور) قبیله چنین است که حل معضلات از طریق جرگه ها صورت میگیرد مردمان قبایل به حدی مطیع رسم قبیلوی اند که دربرخی موارد از اصول جزائی اسلام عدول می کنند ، در قبایل به جای قصاص، انتقام گرفته میشود یعنی اگر فردی از یک قبیله توسط فرد قبیله دیگر به قتل می رسد، وارث قاتل بدون در نظر داشت اصول اسلامی مبنی بر قصاص یا عفو قاتل، به هر فردی از قبیلهء متخاصم که دسترسی یابد، او را می کشد و در بسیاری موارد جرم عملی شخصی پنداشته نه شده بجای مجرم شخص دیگری قربانی میدهد . مثلا" اگرحادثه ای میان دو قبیله رخ دهد جرگه می تواند فیصله کند تا به قبیله متضرر ( بد) داده شود که درین صورت دختری را بحیث ( بد ) میدهند و این دختر نزد قبیله ء دشمن حیثیت انسانی نداشته د ر بد ترین شرایط زندگی قرار میگیرد. تولد طفل پسربا فیرهای تفنگ استقبال میشود و تفنگی بنام نوزاد پسر تخصیص می یابد ، یعنی مردان قبیله از تولد تا مرگ باجنگ و تفنگ زنده گی می کنند از این جهت کسی را مجال نمی دهند تا آزادی شخصی و قبیلوی شانرا مصدوم به خطر سازند. این روح آزادمنشی قبایل بود که بیش ازصد سال قوت های انگلیس با مقاومت وجنگ در مناطق قبایلی مواجه بودند و تلفات بسیاری را متحمل شدند.
سیاستمداران کار کشته انگلیس برای کسب متابعت قبایل راه سازش با سران و روحانیون قبایل را دربدل پرداخت پول پیش گرفته و ازین راه نه از راه زور توانستند مناطق قبایل نشین را تحت اداره گیرند و با تقرر پولتیکل اجنت ها نظم خود شان را از لحاظ رژیم امینتی و اداری بر ان ها برقرار سازند.این نظم انگلیسی هنوز ازجانب حکومت پاکستان بر قبایل تطبیق میگردد.انگلیسها با بیش گرفتن سیاست تحت الحما یگی درافغانستان دست امیران دست نشانده ء شانرا از امور قبایل کوتاه نگهداشتند.
در تمام دوران مبارزات آزادیخواهی ، قبایل جانب افغانستان را گرفته، بارها از امرای افغانستان طلب کمک و همکاری در جنگ با انگلیسها را نموده اند. اما این خواست قبایل توسط امیران افغانستان یا مسکوت گذاشته شده یا جواب رد داده شده است.
در زمان وقوع اولین جنگ افغانستان و انگلیس در سال ۱۸۴۱ مردمان قبایل از امیر دوست محمد خان امید داخل شدن در جنگ علیه انگلیس را داشتند اما امیر مطیع ، از شرکت در جنگ و حمایت قیام قبایل علیه انگلیس خود داری کرد.
چون مردم آمادهء جنگ و حصول استقلال کشور شان بودند قیام های ضد انگلیس به شکل محلی آغاز گردید چنانچه میر مسجدی خان در کوهدامن رهبری قیام ضد انگلیس را برعهده گرفت، محمد جان خان وردگ قوای انگلیس را که در حال فرار بود تا چاونی شیرپور تعقیب کرد و در همه ولایات کشور قیام ها به شکل انقلاب راه اندازی شد .
وزیر محمد اکبر خان اردوی انگلیس را در مسیر جگدلک - جلال آباد تارومار ساخت . درآن وقت در پشاور و دیره جات مردمان قبایل علیه انگلیسها قیام کردند و ضربات زیادی بر آنها وارد نمودند.
در جنگ دوم افغان و انگلیس سال ۱۸۷۸ که قوای آن از سه سمت کویته، خیبر و کُرم بسوی کابل به حرکت افتید قبایل خیبر از آغاز حرکت قوای انگلیس دست به حملات چریکی زده قطعات عسکری آنرا که در آن ساحه مستقرر بود، زیر ضربه گرفتند و مسیر حرکت آن ها را نا امن ساختند. انگلیسها مجبور شدند به تعداد ۶هزار نیروی نظامی شان را غرض تامین امنیت مسیر حرکت خویش بگمارند ،در حالیکه این قوا از جانب مردمان مهمند ، لندی کوتل ، خوگیانی ، زخه خیل ، افریدی ، شینواری و با شول تحت حملات چریکی قرار داده شدند.
به اثر شدت قیام های ضد انگلیس قبایل درسال ۱۸۸۸ ،جنرال رابرتس به تعداد ۳۰ هزار نفر دیگر بر قوایش افزود، این قیام ها تا سال ۱۸۹۳ ادامه داشت .پشتون های قیام کننده از امیر عبدالرحمن امید همکاری داشتند اما با سفر امیر عبدالرحمن به راولپندی بنابر دعوت مقام های برتانوی و دوستی با آنان قبایل ما ء یوس گردید .به گفته شادروان میر غلام محمد غبار درکتاب "افغانستان در مسیر تاریخ " مردم کرم به امیر پشنهاد کردند تا ایشان را از قلمرو انگلیس جدا وبه افغانستان ملحق سازند ، آنها گفته بودند ما اتباع افغانستان بودیم و هستیم. نو روز خان بلوچ تا سال ۱۸۹۳ همه ساله به دربار کابل بعنوان متابعت و وابستگی به افغانستان می آمد و هدایا به دربار امیرمی فرستاد ولی امیر دست نگر انگلیس به هیچ تمنای این مردمان لبیک نگفته معاهدهء دیورند را امضاء کرد. امضای معاهده ء دیورند قبایل آنطرف خط را به حیرت وا داشت وبرای شان غیر قابل باور بود که امیر مسلمان به چنین کاری دست بزند از این سبب قبایل مسعود و وزیر نامه ای به امیر فرستادند و از آن حقیقت مسله را پرسیدند که آیا این شایعه است یا واقعیت ؟ امیر به ایشان نوشت که بدون از (مرغه و برمل ) دیگر مناطق مسکونه وزیری و داور یعنی وزیرستان در مجموع متعلق بدولت انگیس می باشد . مردم وزیری از جواب نامه به خشم آمدند و بر حملات شان علیه انگلیس شدت بخشیدند، یک تولی انگلیس را دروانه نابود کردند ، ذخیره گاه سلاح آنرا اتش زدند و تعدادی از سلاح ها را به غنیمت گرفتند . دسته های جنگی قبایلی در پشاور ودیره جات علیه قوای انگلیس به شدت عمل شان افزودند. مردم بونیر در سال ۱۸۹۵ نزد امیر عبدالرحمن خان به کابل آمدند و از وی تقاضای کمک علیه انگلیس را نمود ولی امیر تقاضایشان را رد کرد.
سران قبایل مسعود و بلوچ با ۲هزار مرد مسلح نزد امیر آمدند تا اراضی آن دو قوم از سلطه انگلیس آزاد گردد ،آن ها آماده بودند اراضی شانرا دو باره بخرند تا از نفوذ کفر رهائی یابند، اما امیر به ایشان گفت میتوانید به افغانستان بمانید و از اراضی خالصه دولت استفاده کنید.
عکس العمل پشتون های قبایلی در برسمیت شناختن اشغال توسط امیر از طریق خط دیورند عکس العمل شدیدا" جنگی بود.
مردمان هر دو طرف خط تحمیلی ، پیوسته علیه سلطه بیگانه رزمیده اند، اما امیران دست نشانده ومستمری خوار بخصوص امیر عبد الرحمن و پسرش امیر حبیب الله نه تنها ازین مبارزات حمایه نکرده اند بلکه به امحای فزیکی رهبران و سر کردگان قیام های محلی ، به نفع انگلیس پرداخته اند.
امیرحبیب الله مانند پدرش سر از خط فرمان انگلیس بر نداشت وقتی در شروع جنگ اول حهانی هئیت نماینده گی المان و ترکیه غرض جلب افغانستان در جنگ علیه انگلیس به کابل امدند در سال ۱۹۱۵ بزرگان مناطق سرحد و بلوچستان نیز نزد امیر آمده از دعوت هئیت آلمان - ترک در مبارزه با امپراطوری هند برتانوی استقبال نمودند ، اما امیر به هئیت آلمان – ترک جواب صریح نداده و از گرد همائی قبایلی پشتون و مردم کابل جلو گرفت. در تمام جریان کار زار استقلال خواهی اعلیحضرت امان الله ، خان قبایل آن طرف دیورند لاین با اعلیحضرت همراهی میکرند ، از اعلامیه های اعلیحضرت مبنی بر استرداد استقلال حمایت می نمودند؛ در پشاور کمیته ۳۲ نفری که از جمله ۹۰۰ نفر اعضای انقلابی تشکیل شده بود به حمایت از استقلال افغانستان آغاز کردند و تصمیم داشتند بر قوای انگلیس از عقب جبهه ضربه وارد نمایند . انگلیسها در مقابل این تصمیم دست به اقدامات نهایت ظالمانه زدند منجمله مجاری آب بر پشاور را مسدود ساختند و بعدا" به شهر حمله آورده اعضای کمیته را دستگیر نمودند ، قبایل افریدی دست به سلاح بردند، وزیری ها بر قوای انگلیس تلفات سنگین وارد کردند ۲۳ هزار مبارز وزیری و مسعود در وزیرستان هیجان برپا کرده بودند ، لین های مخابراتی با (بنو) را قطع کردندوسایط و و سایل آذقه رسانی انگلیس را محو و سلاح و جبه خانه های آنرا طعمه ء آتش ساختند و قلعه مستحکم ( وانی و سپین دام) را تحت محاصره در آوردند .
همه ملیشه های پشتون که در قوای انگلیس بودند آن قوا ء را ترک و به کشتار انگلیسها پرداختند ، قشله ها و قلعه های جنگی را نقب زدند و همه استحکامات نظامی را ویران نمودند تا اینکه انگلس به شکست کامل مواجه شد . این جدو جهد و شور و شوق استقلال طلبی غرض انضمام مجدد شان به افغانستان بود تا با شکست انگلیس استقلال تمام افغانستان به شمول سر زمین های از دست رفته از معاهده ۱۸۳۸ لاهور تا معاهده ۱۸۹۳ دیورند تامین گردد ،اما امضای معاهده متارکه جنگ باعث نا امیدی قبایل شد . قبایلی های که طی کمتر از نیم قرن ۲۲ بار مورد لشکر کشی قوا ی برتانیه واقع شدند وبا آن قوای مجهز و مدرن جنگیدند ، نتواستند به امید دیرینه شان که زندگی در یک افغانستان واحد بود برسند .
خصلت و رسم قبیلوی یعنی رسم رسیدن به هدف از راه استعمال سلاح ، مدت ها باعث شد تا پشتون های قبایل خواست های شانرا از طرق سیاسی و و ارد کردن فشار سیاسی با داشتن احزاب سیاسی عملی نسازند.
ا ستعمار انگلیس در این مناطق پیوسته با جنگ و قشون کشی مواجه بوده ، توجه به انکشاف سیاسی ، اجتماعی و اقتصادی این مناطق مبذول نمی داشت ، تا سال ۱۹۱۳ که اولین کالیج اسلامی در پشاور تاسیس شد از شش میلیون نفوس این مناطق ( طبق نوشته مرحرم غبار درافغانستان در میسر تاریخ) سالانه صرف ۴۱۵ نفر به مکتب میرفتند .
خان عبدالغفار خان اولین رهبری سیاسی پشتون ها بود که برای نخستین بار دست به فعالیت های سیاسی زد ، او جلسه ای را در اتمان زایی پشاور بر علیه انگلیس ها دایر کرد ، اما خان و عده ای دیگراز سران پشتون شرکت کننده در میتنگ تحت ضربه قوای انگلیس قرارگرفته ، زندانی شدند .
حرکت دوم سیاسی در زمان جنگ سوم افغان و انگلیس راه افتید ( ۱۹۱۹ ) که همانا تشکیل کمیته ۳۲ نفری به حمایت از شاه امان الله و تصمیم استرداد استقلال افغانستان بود که به اثر حمله انگلیس ها و زندانی ساختن اعضای کمیته ناکام شد .
زمانی که غفار خان در زندان به سر میبرد، یک حرکت سیاسی مذهبی « جنبش خلافت » ، « تحریک خلافت» با شرکت مسلمانان هندی به رهبری و بنیان گذاری مولوی محمد علی خان و شوکت علی خان آغاز شده ،در سال ۱۹۲۱ یک شعبه آن در پشاور تاسیس گردید و در سال ۱۹۲۲ به اثر اجرای تظاهرات وسیع علیه ورود ( پرنس آف ویلز) در پشاور وزندانی شدن عده ای از ازادی خواهان ،ضربه بر داشت.
جنبشی را که خان عبدالغفار خان پیش میبرد زیر نام ( عدم تشدد) با الهام از (مقاومت منفی) مهما تما گاندهی آغاز شد آو در سال ۱۹۲۳ « انجمن افغانه » را تاسیس کرد ودر سال ۱۹۳۰ « به خدایی خدمتگاران » یا « سرخ پوشان» تغیر نام داد .
خان عبدالغفار خان توانست با این فعالیت هایش قبایل را وارد فاز جدید که عبار ت از شرکت در فعالیت های سیاسی بود سازد. در آن زمان پشتونستان و پاکستان وجود نداشت از این سبب مبارزات خان مانند همه مبارزین آزادی خواه ضد استعمار انگلیس در هند ، مبارزه برای حصول استقلال بود .جای تاسف آن است که مبارزات سیاسی پشتون ها ، از همان سر آغاز کار به دو بخش مذهبی در قالب جمیعت العلما مشتمل به ملا ها و مولوی ها و دیگری مبارزان ملی ( خدائی خدمتگاران ) زیر عنوان ( عوامی ملی ) بعد ها نشنل عوامی پارتی منقسم شد و کار گزاران سیاسی انگلیس توانستند میان گروه های مذهبی - سیاسی نفوذ موثر داشته باشند که تا کنون ادامه دارد.
شکست انگلیس و از دست دادن فرصت مناسب
وقتی دولت بریتانیای کبیر مصمم شد تا به تاریخ سوم جون سال ۱۹۴۷ خروج کاملش را از نیم قاره هند عملی سازد یک گردهم آیی وسیع به ابتکار خدایی خدمتگاران ، جمعیت العلما سرحد و تشکل نیمه نظامی جوانان پشتون » بتاریخ ۲۱ جون همین سال در ( بنو) صورت گرفت و در آن فیصله شد که پشتون ها نه با هند می باشند و نه با پاکستان بلکه میخواهند دولت آزاد پشتون ها را تشکیل دهند، جرگه ای به نمایندگی از این گرد همایی به منظور کسب حمایت حکومت افغانستان از این داعیه به کابل فرستاده شد. درین زمان جوانان پشتون با ۲۵ هزار مرد مسلح ترجیع میدادند از راه جنگ و قیام مسلحانه به آزادی نایل آیند اما این خواست هم از داخل و هم از جانب حکومت افغانستان با مشکل عدم حمایت مواجه شد. در داخل خان عبدالغفار خان بنابر سیاست عدم تشدد مانع از این قیام گردید و حکومت افغانستان نیز از این قیام حمایت نکرد و این فرصت از دست مبارزین قبایل بیرون شد و رنه میتوانستند با اعمال فشار نظامی که دامنه ء آن سرتاسری میشد حکومت نو تاسیس پاکستان را با فشار حمایت از جانب افغانستان وادار به قبولی خواستهای شان سازند. دولت پاکستان در ظرف یکسال به کمک انگلستان اردوی قوی را تاسیس کرد که همه پروسه های سیاسی تحت قیادت وزعامت آن شکل گرفت و این حالت تا کنون ادامه دارد. دولت پاکستان اقدامات جدی ضد پشتونها را روی دست گرفت وخان عبدالغفار خان را در جولای ۱۹۴۸ با جمعی از فعالین حزب اش به زندان افگند.
پشتونهای قبایل خواهان چه اند؟
پیامد سیاست استعماری انگلیس برای پشتون ها عامل نوعی سردر گمی درارائه خواستهای ایشان گردید. اولین مشکل این بود که با ترک نیم قاره هند توسط برتانیه مردمان قبایل سرحد عملا" در سه راهی انتخاب قرار داده شدند. هند ، افغانستان و پاکستان دولت های بودند که به نحوی از آنها در مورد سر نوشت قبایل علاقمندی نشان میدادند. علاقهء افغانستان در این بود که مناطق قبایل آنطرف خط دیورند زمانی جزء خاک این کشور بود ، اگر سر زمین های بریده شده از پیکر آن مجد دا" به آن تعلق میگرفت علاوه بر اینکه تمامیت خاکش تامین میشد، از حالت محاط به خشکه بودن نجات می یافت و از طریق بلوچستان به بحر وصل میگردید. هند در این مورد بخاطری چشم میداشت که دولت برتاینه با انفکاک آن مناطق از افغانستان این ساحه را جز ء امپراطوری هند برتانوی ساخته سیستم خاص اداری استعماری را بر آن جاری ساخته بود ، اما جواهر لعل نهر و حین بازدید صوبه سرحد از الحاق این مناطق به هند ، بعد از خروج انگلیسها علاقمندی نشان نداد.
پاکستان که بحیث یک مولود نا مشروع روی قطعات جدا شده از پیکر هند و افغانستان زاده شده بود از دست دادن این مناطق به معنی نا تکمیل بودن آن بحیث یک کشور اسلامی بوده می توانست . با چنین حالت پیش کشیدن خواست پشتون ها نیز خالی از تقابل با سه مشکل فوق بوده نمیتوانست.
اما جرگه ( بنو) برای اولین بار طرح استقلال پشتون های قبایل را ریخت ، بعدا" در اول سپتامبر سال ۱۹۴۹ بار دیگر روسای قبایل پشتون طی گرد همائی فیصله گردند تا سران قبایل همبستگی و اتحاد شان را حفظ کنند و خود را مکلف بدانند که از آزادی کامل پشتونستان در برابر تجاوزخارجی ایستادگی نمایند ، روابط شانرا با همه پشتون ها در هر جا که هستند قایم سازند و برای رسیدگی به مسایل مربوط جرگه بزرگی تشکیل دهند. جرگه بزرگ پس از پنج ماه از تاریخ ۱۱ تا ۱۵ جنوری سال ۱۹۵۰ در ( چهار صده) پشاور دائر شد.و شخصی بنام مرزا علیخان به اتفاق آراء در راس حکومت پشتون ها انتخاب گردید. جرگه خواستهای ذیل را اعلام نمود:
۱- از دولت پاکستان خواسته میشود که تمامیت و استقلال پشتونستان و هفت میلیون نفوس آنرا برسمیت بشناسد.
۲- دولت پاکستان به کلیه مامورین لشکری و کشوری خود دستور دهد که خاک پشتونستان را ترک نمایند و اگر تعلل شد مسوءلیت و عواقب آن متوجه پاکستان خواهد بود.
۳- چون وسایل چاپ و انتشارات در پشتونستان نواقص دارد ، از دولت و ملت برادر افغانستان که همواره با پشتونها همدردی صمیمی دارند، تقاضا می شود که در ین قسمت به پشتون ها کمک نمایند .
۴- از سازمان ملل متحد تقاضا می شود که پشتونستان را به عنوان یک کشور و ملت آزاد و مستقل جزو اعضای خود بپذیرد و دولت پاکستان را موظف نماید که استقلال پشتونستان را برسمیت بشناسد.دولت پاکستان در برابر جرگه از قوه کار گرفته با هجوم نظامی تعدادی را کشته و زخمی ساخت و صد ها تن دیگر را زندانی نمود. اما پشتون ها آرام نه نشستند و چند ماه بعد جرگه پشتونهای آزاد را در کابل دائر کردند و خواهان عملیات مسلحانه علیه پاکستان شدند ، دولت کابل از پروسه نظامی حمایت نکرده به حمایت سیاسی اکتفا ورزید و روز نهم سنبله را بحیث ( روز پشتونستان) مسما ساخت. درجانب افغانستان از حکومت صدر اعظم شاه محمود خان تا سقوط حاکمیت چپ که حدود ۴۸ سال را دربر میگیرد« دفاع از حقوق برادران پشتون و بلوچ » و « حق خود ارادیت پشتون ها و بلوچ ها »مطرح گردیده است . این جملات گنگ و فاقد ارزش حقوقی است زیرا پشتونها ی قبایل حین برگزاری رفراندم که توسط انگلیس ها غرض تعین سرزمین کفر و اسلام برگزار شد ۵۲ فیصد شرکت کنندگان به جانب پاکستان رای دادند و سرنوشت شانرا تعین نمودند. اینکه این رفراندم سر تا پا بر ضد پشتون ها بود ثابت است.
اینکه درآن خدعه ونیرنگ انگلیس به کار رفته بود و از احساسات مذهبی قبایلی مبنی بر گذاشتن قرآن و گرنگ بالای صندوق های رای دهی استفاده شد هم ثابت است اما چون مردم شرکت کردند و ابراز رای نمودند از لحاظ حقوقی نزد جهان قابل اعتبار دانسته میشود . روی همین ملحوظ این مسئله نه توانست در مجامع بین المللی مانند مسئله کشمیر جایگاهی پیدا کند.
تکیه روی برخی حقایق :
با استحکام پایه های حکومت مرکزی در پاکستان سیاست تفرقه افگنی میان پشتونها آغاز شد، مراجع نظامی و استخباراتی توانست جمیعت العلمای سرحد را تقویه کند و زمینه خوبتر برای فعالیت آن آماده سازد و با این سیاست گروه های ملی گرای پشتون را کمتر مجال داد و بارها رهبران شانرا زندانی نمود حالا جمعیت العلما مربوط مولانا فضل الرحمن و جماعت اسلامی قاضی حسین احمد ( متوفی ) نقش کافی در تربیه تروریستان در میان قبایل سرحد دارند.
سیاست دیگریکه پاکستان پیش گرفت و هوشیارانه هم بود، سهمدهی پشتونها در همه امور دولتی بخصوص اردو بود تا علایق آن ها را بسوی حکومت مرکزی بیشتر جلب نماید . این سیاست جاذبه پشتون ها را در امور اقتصادی ، سیاسی و نظامی در محور حکومت مرکزی بیشتر ساخت و داعیه استقلال طلبی آن ها را به مرور زمان از میان برد .
چهار لوی درستیز پاکستان پشتون بوده اند، دو رئیس جمهور پشتون در پاکستان حکمروائی نموده اند، دراسامبلی مرکزی نماینده گان پشتونها و بلوچ ها انتخاب میشوند و درهمه امور لشکری و کشوری اثر گذار می باشند.
اما افغانستان از سیاست بیشتر از نیم قرنه اش در ین زمینه چه بدست آورده است؟
بر خلاف ادعا های حمایت از پشتون ها و بلوچ ها ، بد ترین ضربات بر پیکر افغانستان توسط استخبارات و نظامی های پاکستان از خاک های جدا شده از بدنه ء افغانستان وارد گردیده که تا کنون کشور ما در آتش آن میسوزد .جنرال حمید گل و نصیر الله بابر پشتون تبار های خون آشامی بودند که سیاست مشهور کابل باید بسوزد را توسط خود افغانها در افغانستان عملی ساختند.
پشتون های صوبه سرحد به شمول برخی از ځدران های افغانی در جنگهای هند و پاکستان شرکت کرده اند و حالا در هزاره دیویژن پاکستان صاحب زمین شده اند و بر اساس فرمان های رؤسای جمهور نظای پاکستان تابعیت آن کشور را بدست آورده اند.
سیاست پشتونستان خواهی دولت های افغانستان با جواب ویرانگری پاکستان مواجه بوده است و حرف به جای رسید که پاکستان طرح الحاق افغانستان به پاکستان را از طریق ایجاد فیدرشن با حمایت یکی از رهبران جهادی پیش کشید.
بعد از جدایی بنگلدیش از پاکستان در سال ۱۹۷۱ بوتو صدراعظم وقت پاکستان قانون اساسی جدیدی را تدوین کرد. و به تصویب رسانید. نشنل عوامی پارتی به این قانون اساسی و تقسیمات جدید ملکی پاکستان رأی داد. طبق این تقسیمات پاکستان به چار صوبه تقسیم شد و مورد قبول بلوچها و پشتونها واقع گردید زیرا رهبران آن ها منفعت شانرا در وجود پاکستان واحد دیده، از ادعای استقلال طلبی و جدائی خواهی گذشته وبه پاکستانی بودن استحاله کرده اند. اینها در همه ایالات پاکستان صاحب سرمایه و جایداد هستند و علایق اقتصادی دارند،درحکومت های محلی و آفاقی شرکت می کنند و از هدایات مرکز متابعت می نمایند، در حقیقت همه رشته هایکه مردم یک کشور را با هم پیوند میدهد نزد آن ها وجود داردو ازحق کامل شهروندی بهره مند می باشند.
حالا افغانستان درپشاور جنرال قونسلگری دارد و روی خط دیورند که سرحد دو کشور را تشکیل می دهد رژیم گمرکی بر قرار است. در سال ۱۹۴۷سفیر پاکستان به کابل پذیرفته شد و حکومت افغانستان دولت پاکستان را برسمیت شناخت.
برسمیت شناسی پاکستان به معنی شناخت آن دولت بحیث یک کل در سر زمین واحد و قلمرو معین با داشتن نفوس و حاکمیت صورت گرفته نه اینکه آن شناخت محدود به نیم پاکستان یعنی سرزمین های غیر پشتون نشین باشد. پس ادعا های حکومات وقت در مورد امور مربوط به آن طرف خط دیورند هیچ معنائی را افاده نمیکرد جز یک نمایش فاقد ارزش و محتوی حقوقی ، مخصوصا" اقدامات نمادین چون برگزاری جشن پشتونستان آن هم طی محافل مشاعره و ایراد بیانیه ها.
حکام وسیاستمداران افغانستان در مورد خط دیورند سیاست صریح و روشن ارائه نکرده اند و با یک جمله گنگ که این مسئله مربوط به مردم دو طرف خط است از موضوع گریز نموده اند. چنانچه در منشور تحول وتداوم محترم دکتور محمد اشرف غنی رئیس جمهوراسلامی افغانستان نیز این مسئله تعلیق بالمحال شده می نویسد« فیصله نهائی در مورد سر نوشت خط دیورند مستلزم اجماع ملی در افغانستان و رضایت مردمان دو طرف خط است که برای رسیدن به آن به زمان و طرح های مشخص و سازنده ای ضروت داریم.»
نماینده گان در دورهء هفتم شورای ملی افغانستان سال ۱۹۴۹ دراین مورد یک موقف صریح و واضح اتخاذ کردند ولی تا اکنون ان صراحت و وضاحت بی نتیجه باقی مانده است.
در دورهء هفتم شورای ملی همه معاهدات امضا شده با دولت استعماری هند برتانوی ملغی اعلام گردید. استدلال شورای ملی در این مورد پایه حقوقی داشت زیرا در حقوق بین الملل عمومی پرنسیپی وجود دارد که « اوضاع و شرایط نسبت به زمان عقد قرارداد تغیر کرده است »و پرنسیپ دیگر اینکه «قراردادمیان دو جانب برای جانب سوم که شامل قرارداد نباشد نه حقوق بار میاورد و نه وجایب» یعنی در هر دو حالت ذکر شده قرارداد میتواند ملغی باشد.
حالا در روشنی دو پرنسیپ بالا موضوع رامورد ارزیابی قرار میدهیم :
گذشته از اینکه افغانستان در زمان عقد قراردادهابا انگلستان تحت الحمایه بود و اهلیت حقوقی برای عقد قرارداد وجود نداشت(به استثنای قراردادهای ۱۹۱۹و ۱۹۲۱) معاهداتی که از سال ۱۸۳۸ تا ۱۸۹۳میان دولتین افغان ـ انگلیس (هند برتانوی)انعقاد یافته است میتواند بر طبق هر دو پرنسیب ملغی شده تلقی کرد .
بعد از اینکه دولت انگلیس نیم قاره هند را ترک کرد «اوضاع و شرایط نسبت به زمان عقد قرارداد»
تغیر کرده بود زیرا یک جانب قرارداد که دولت هند برتانوی بود وجود نداشت ودرسر زمین های تابع عقد قرارداد ها حضور نظامی وسیاسی نداشته قلمرو شامل حاکمیت قبلی ان به دو بخش هند و پاکستان تقسیم شده بودواین تغیر بزرگ نسبت به زمان عقد قرارداد بود.
ثانیا"در زمان عقد معاهدات میان افغانستان وبرتانیه ، پاکستان وجود نداشت و با بوجود آمدن آن نمی توانست جانب سوم در قرارداد باشد از این جهت پاکستان در این میانه نه حقوق دارد و نه وجایب.
روی این ملحوظ فیصله دوره هفت شورا بر حق بود و قرارداد ها از اعتبار حقوقی ساقط بودند و مشکل بایست میان مالک اصلی سر زمین ها یعنی افغانستان و برتانیه راه حل میافت ولی جای که زور حاکم باشد چگونه میتوان حقیت را دریافت .
انعقاد قرارداد های ۱۸اگست سال۱۹۱۹و ۲۲نوامبرسال۱۹۲۱میان دولت مستقل افغانستان تحت زعامت اعلیحضرت امان الله خان مسله را پیچیده ساخت زیرا این دو قرارداد باز هم سر زمینهای ماورای خط دیورند را بحیث قلم رو هند برتانوی شناخته بود.اگرشورای ملی (دورهء هفت)این دو قرارداد را هم ملغی اعلان میکرد از لحاظ حقوقی درست نبودو از جانب دیگردر حقیقت معاهدات مربوط به استرداد استقلال افغانستان ملغی میگردید که آن هم خلاف منافع ملی افغانستان می بود.
وضع موجود و مسله خط دیورند:
حین تقسیم هند حکومت افغانستان(دوران شاه محمودخان صدراعظم)از ادعای ارضی در مورد پشتونستان بدلیل مرور زمان و عدم حمایت جهانی از موضوع صرف نظر کرده «حق خود ارادیت برادران پشتون وبلوچ »را عام ساخت ، سردار محمد داود در زمانی که تصدی صدارت افغانستان را داشت بر مسله پشتونستان شدت بخشید ولی در سال های آخر ریاست جمهوری اش گفت«سرنوشت پشتون ها وبلوچ ها مکمل به دست خود شان میباشد.»
نیروی چپ در افغانستان که در دوران اپوزسییون و حاکمیت از مسله پشتونستان حمایت می کرد و میلونها افغانی برای سران قبایل و رهبران سیاسی آنها میداد،رهبران شان را با مصارف گزاف در لوکس ترین منازل و مهمان خانه ها در کابل نگهداری میگرد،متحمل شدیدترین ضربات از همین سرزمین ها می شد همه کمپ های تربیت و آموزش تروریستان و تخریبکاران درهمین مناطق وجود داشت و روزانه صد ها تخریب کار و آدمکش به افغانستان فرستاده میشد،همه نقل و حرکت های نظامی ضد رژیم چپ در افغانستان ، در پشاور؛وزیرستان،کویته،پاره چناروسایر نقاط عملی میشد اما رهبران سیاسی و روسای قبایل کوچکترین عکس العمل علیه چنین تحرکات نشان نمی دادند. شهید دکتور نجیب الله رئیس جمهور وقت افغانستان در یکی از جلسات فعالین حزب وطن در وزارت خارجه گفت در صورتیکه پاکستان از تخریبکاران ضد افغانی قطع حمایت نماید میشود روی اختلافات تاریخی در مورد سرحدات دو کشور به تفاهم رسید .
بعد از سقوط حاکمیت چپ کسانی در افغانستان مسلط شدند که پاکستان را خانه دوم شان میگفتند و پاکستان از این نیروها به حیث بهترین ضربه در انتقام کشی از ادعا های پشتونستان خواهی استفاده کرده افغانستان را بویرانه مبدل ساخت بحدیکه استخوان های مرده هایش را از قبرستان ها بر آورده وبرای ساختن دانه فارمهای مرغداری به پاکستان برد.
رئیس جمهورباز نشسته افغانستان محترم حامد کرزی در آخرین بیانیه خدا حافظی اش از پست ریاست جمهوری ،پس از ۱۳ سال سکوت در مورد سیاست پاکستان گفت : پاکستانی ها می خواهند تاخط دیورند را به رسمیت بشناسیم وآن ها به سیاست خارجی ما کنترول داشته باشند.معلوم است پاکستانی ها در مورد افغانستان نه تنها به خط دیورند بلکه به چیزهای بیشتری می اندیشند.
عمق استراتیژی پاکستان درمورد افغانستان تنها صبغهء نظامی ندارد بلکه سیاست کامپلکسی است که اگر بتواند به آن دست یابد افغانستان را مانند قرن ۱۹ بحیث تحت الحمایه اش درخواهد آورد، اینکه انگلیس پاکستان را به حیث جانشین خود در منطقه ایجاد کرد هنوز بعد از گذشت یک ونیم قرن آن توهم درمخیلهء پاکستانی ها دور میزند.سیاست کامپلکسی عمق استراتیژی شامل امور نظامی،اقتصادی و سیاسی است و این اهداف جز از طریق داشتن یک حکومت دست نشانده و تابع به پاکستان بر آورده شده نمی تواند.
بُعد نظامی مسئله چنین است که درصورت درگیری جنگ با هندوستان تاسیستات نظامی افغانستان به شمول میدان های هوائی آن بحیث خط عقبی جبهه مورد بهر گیری نظامیان پاکستان قرار میگیرد که در صورت وارد شدن ضربه از جانب هند به این تاسیسات جنگ از حالت تقابل هند و پاکستان بیرون شده افغانستان نیز شامل آن میگردد و پاکستان می تواند حمایت بیشتر جهان اسلام را بخاطر حمله هند بدو مملکت اسلامی با خود داشته باشد.
در عرصه اقتصادی دو هدف نزد مقامات پاکستانی مطرح است؛ اول اینکه افغانستان بحیث یک کشور مصرف کننده کالا های پاکستانی باقی بماند و بازار فروش آن باشد ودوم کنترول این چهار راه عبور شرق و غرب و شمال وجنوب بدست پاکستان باشد.همسایه های شمالی ما دارای منابع ومعادن انرژی وجنوب آسیا دارای نیروی کار فراوان است پاکستان درنظر دارد پلان های اقتصادی و تجارتی اش را از طریق این چهار راه بدست خود کنترول نماید تا تنگهء خیبر را بحیث گلوگاه این چهار راه بحیث وسیله فشار علیه هرگونه تخطی وسر کشی دراختیار داشته باشد چنانچه این فشار طی سال های متمادی خلاف همسایگی نیک علیه افغانستان وتاجران افغانی به کاررفته است.
بُعد سیاسی شامل کنترول سیاست خارجی افغانستان دروجود حکومت تابع میباشد که جمیع نهادهای سیاسی و مدنی آن نیز مطیع اسلام آباد باشد.کسانیکه خط دیورند را یگانه بهانه بدست پاکستان غرض تخریب افغانستان میدانند شاید دچار اشتباه باشند زیرا پاکستان بحیث یک همسایه ( شتر کینه) درجنوب وشرق افغانستان صرف به این خواست بسنده نمی کند واهداف خطرناکی راکه دربالا ذکر شد درنظر دارد.
تحلیلگر ان بهانه های نرم و نازک زیادی را باعث خرابی مناسبات افغانستان و پاکستان درگذشته ها قلمداد میکردند ،مانند محترم عبدالحمید مبارز که در دو جلد کتاب تحلیل سیاسی اوضاع افغانستان عامل شوروی را مسبب کشیدگی این روابط می دانند چنانچه درزمان ریاست جمهوری مرحوم محمد داود موجودیت دو تحصیلکرده نظامی شوروی درکمیته مرکزی داود خان راعامل خشم پاکستان تلقی میکنند نه سیاست وی را در مورد قضیهء پشتونستان.
اگرپرسیده شود که در طول موجویت پاکستان با حفظ عامل شوروی وتحصیل کرده گان آن در اردوی افغانستان آیا روابط دولتین آنقدر خراب و بحرانی بوده است که حالا است ؟ هر روز تمامیت ارضی افغانستان نقض میشود وباران توپچی و راکتی در کنر زندگی آرام مردم آنجا را به حالت جنگی درآورده است، بیش از ۴۸ کیلو متر اراضی افغانستان در شرق کشور تحت اشغال نظامیان پاکستان درآمده است و هر روز حملات تروریسی سر هم بندی شده درپاکستان جان هموطنان ما را میگیرد. این اعمال درشرایط حضور ناتووعساکرامریکائی وحدود ۵۰ کشور متحد امریکا جریان دارد وهیچ عاملی از شوروی سابق دیده نمی شود بلکه دولت حامد کرزی متشکل از بازگشتکان غرب و کسانی بود که پاکستان را خانه دوم شان می گفتند ، حالا روی کدام عامل سیاست « کابل باید بسوزد » دوران گذشته ادامه دارد؟
درچنین وضع پا فشاری گنگ و بدون طرح صریح در مورد دیورند که معنی تداوم سیاست های ۶۰ سال قبل را میدهد، از لحاظ زمانی به نفع افغانستان نمی باشد .
بر طبق ماده هفتم قانون اساسی کشور ما متعهد به رعایت منشور سازمان ملل متحد و میثاق های بین المللی که درآن ها الحاق کرده است می باشد ، بر طبق مادهء هشتم قانون اساسی ، افغانستان عدم مداخله ، حسن همجواری ، احترام متقابل و تساوی حقوق را تنظیم کننده سیاست خارجی اش خوانده است، با حفظ اینکه پاکستان بحیث یک همسایه بد و خصم این اصول را در امور افغانستان پیوسته نقض کرده و می کند اما جانب افغانی بائیست اصول مطروحه در قانون اساسی اش را رعایت کند و بهترین راه آنست تا بخاطر نقض اصول بین المللی پذیرفته شده از جانب پاکستان موضوع را با سازمان ملل متحد در میان بگدارد.
زمانیکه افغانستان برمسئله پشتونستان پافشاری میکرد زمان جنگ سردبود و حمایت یک قدرت بزرگ جهانی (اتحاد شوروی) را با خود داشت ، در وضع بحرانی موجود وبی نظمی نظم جهانی معضلاتی در قرب وبُعد افغانستان شکل داده شده است که بی پیوند با استراتژی های ایالات متحده نمیباشد منجمله اوضاع درخاور میانه . هیچ کس پیشبینی نمی کند که تجزیه ء ممالک شامل دراین پلان و تجزیه وانفکاک حصه های از خاک ممالک عربی چه نتیجه ببار خواهد آورد.
اگر ادعای افغانستان در مورد مربوط به مسایل سرحدی خط دیورند توسط رئیس جمهور باز نشسته آغای کرزی تحقق یابد معنی آنرا میدهد که ما دوباره به طرحهای گذشته رجعت میکنیم، وآن دو موضوع را احتو کرده می تواند، آزادی پشتونستان بحیث یک کشور یا الحاق سرزمین های جدا شده به افغانستان .
اگر سرزمین های ماورای دیورند که مردمان آنها خودشان را جزء دولت پاکستان میدانند ،از بدنه پاکستان جدا شود ، سرزمین های فاقد دولت و حاکمیت خواهند بودو شکی وجود نمی تواند داشته باشدکه تروریستان مستقر درآن نواحی دست بالا تراز وضع موجود را نداشته باشد یعنی در صورت بر هم خوری همین نظم نیم بند دولتی ،هیچ حزب سیاسی پشتون و بلوچ توان تشکیل یک حکومت با ثبات را نداشته قدرت بدست تروریستهای بین المللی شکل خواهد گرفت.
پس باید این ترس منطقی وجود داشته باشد که موضعگیری نا سالم و سنجیده ناشده در مورد این مناطق سبب ریختن آب به آسیاب تروریسم نگردد.
اینکه در بازی موجود استخبارات پاکستان نقش دارد ، هیچ شکی نیست بلکه ( سی آی ای) (C.I.A) نیز در آن بیدخل نمی باشد . برخی جریانات تروریستی جریانات کنترول شده میباشند که شاید وظایف بعدی آنها بالاتراز فعالیت های تروریستی جاری باشد و ریزفهای خواهند بود که منطقه را در آتشهای بزرگتر از حالا خواهند سوخت.
اگر روی یک فرضیه مسئله الحاق مجدد به افغانستان در نظر گرفته شود که برخی ها چنین تخیلی را نزد خویش دارند سیر حوادث چگونه خواهد بود؟
افغانستان در موقعیت جغرافیای قرار دارد که از لحاظ ترکیب اتنیکی با همسایگاننش برخوردار از مشترکا تیست که در برخی موارد آن ترکیب در اقلیت قرار میگیرد. در برابر ملیت تاجک دولتی بنام تاجکستان با داشتن بیش ار شش میلیون نفوس ، در برابر ملیت ازبک دولت ازبکستان با داشتن بیش از ۲۴ میلیون نفوس و در برابر ترکمنها دولت ترکمنستان با نفوس بیش از ۴.5 میلیون وجود دارد. پشتون های ایالت خیبر پختونخواه ادعای ۲۰ میلیون نفوس را می نمایند و در برابر بلوچ ها ملیت مماثل بلوچستان ایران و ایالت بلوچستان پاکستان قرار دارد. هرسه دولت همسایه شمال افغانستان نسبت به کشور ما دولت های با ثبات و از لحاظ معشیت در سطح بالاتر از ما هستند.
در مناطق قبایل نشین آنطرف خط دیورند دسترسی بخدمات صحی بهتر وجود دارد که افغان ها پیوسته مریضان شان را به پشاور می برند ، این مناطق از لحاظ امکانات تعلیمی و تحصیلی بار ها بهتر از مناطق پشتون نشین قبایل افغانستان هستند ، از خدمات آب صحی ، برق ، سرک های اسفالت شده ، تولیدات صنایع کوچک و بزرگ و زراعت در مقایسه با این طرف خط در حالت بهتر می باشند و همچنان وضعیت خوبتر بلوچ های ایران و پاکستان نسبت به بلوچ های افغانستان که بیش از سی سال در حالت جنگی بسر می برند قابل دقت است رویای الحاق آن مناطق به افغانستان خالی از پیامد های نا میمون نخواهد بود.
اول اینکه ادغام مجدد پشتون های آنطرف دیورند به افغانستان تناسب اتنیکی افغانستان را طوری بر هم میزند که سایر اقوام و قبایل ساکن در کشور در برابر آن اقلیت های کوچک خواهند بود . آیا این ادغام برای آنها قابل قبول می باشد ؟ و این کار عین تمایل را برای ملیت های همسرحد با دولت های با ثبات دارای ترکیب اتنیکی مماثل به بار نخواهد آورد؟
ثانیا" تشکیل دولت مستقل برای اقوام و قبایل آنطرف خط دیورند قدرت جاذبهء دولت متکی بر تشکیل قومی بر اقوام و قبایل مماثل افغانستان اثرات منفی نخواهد گذاشت و خطر دست بالای احزاب بنیاد گرا و حمایت کننده تروریستان باعث تشکیل دولتی که به مثابه خنجر در قلب منطقه تا آسیای میانه ، هندوستان و چین فرورود نخواهد شد؟ آنچنانکه دولت اسرائیل در قلب اعراب فرو برده شده است و امروز آن مناطق به منظور تامین امنیت دوامدار اسرائیل زیر رو میشود.
برسیاستمداران و چیزفهمان افغانستان پوشیده نیست که حامی بیش از ۶ دهه پاکستان امروز درافغانستان حضور دارد.ایالت متحده امریکا هیچگونه علاقمندی به سیاست مخالف پاکستان نداشته و نمی گذارد افغانستان مانند دوران جنگ سرد در این عرصه پیش برود، امریکا دیورند را بحیث سرحد رسمی دولت های افغانستان و پاکستان می شناسد. بحدی از پاکستان حمایه میکند که حملات توپچی و راکتی آنرا دروغی از جانب مطبوعات افغانستان می پندارد و مانع طرح این مشکل از جانب افغانستان به شورای امنیت سازمان ملل متحد میگردد. پس رجعت به سیاست های ما قبل نه حمایه گر جهانی دارد و نه به نفع افغانستان می باشد.
اگرنظرعقلانی بر حوادث قبل از سیزده سال از امروز و جریان سیزده سال اخیر افگنده شود اعمال خرابکارانه عمال پاکستان که وطن ما را بدست افغانها ویران کرد بر هر افغان وطندوست الهام میدهد که تکیه برسیاست های شرر انگیز چیزی برای این کشوربه سینه انداخته شده نمی دهد بلکه خطراز دست رفتن دستاورد های موجود نیز بعید ازاحتمال بوده نمی تواند.
بامداد ـ دیدگاه ـ۱۴/۱ـ ۱۵۱۲
عدالت جهانی
( گفتمان دوم )
داکتر حمیدالله مفید
در گفتمان نخست پیرامون ودر باره عدالت ودموکراسی نگارشی پیشکش شد، ایدون به عدالت جهانی پرداخته می شود.
عدالت جهانی چیست ؟
جنگ جهانی نخست که از سال ۱۹۱۴ توسط المان به راه افتاد و تا نوامبر سال ۱۹۱۸ ترسایی دوام یافت بدون هیچ پیش زمینه ای تنها به منظور تقسیم مستعمرات توسط المان در برابر فرانسه واتریش آغاز وبه تمام جهان کشانیده شد. از فرایند این جنگ که نقش برازنده ای در تعیین تاریخ سده ای بیستم داشت برخی از نظام های شاهی در اروپا پایان پذیرفت که دودمانهای شاهی هوهنزولرن در اتریش و مجارستان ، هابسبورگ در المان وعثمانی در کشور های عربی و ترکیه را می توان نامبرد.
از همین تاریخ ، بی عدالتی در جهان به گونه ای رسمی و روشن پدیدار گردید،گرچه آغاز این بی عدالتی ها در سده های ۱۴ و۱۵ با گشایش پای کشور های غربی در آسیا ، افریقا ، استرالیا وامریکا آغاز یافته بود ، که موجب کشتار ملیونها انسان گردید ، مگر جنگ جهانی نخست نقطه عطفی در برپایی بی عدالتی به گونه رسمی در جهان بود.
زیرا در این جنگ برای نخستین بار سلاح های شمیایی به کار گرفته شد، برای نخستین بار منطقه های انبوه غیر نظامی بمباران هوایی گردید ونیز برای نخستین بار کشتار غیر نظامیان به گونه ای گسترده ای در طول جنگ روی داد. که بی عدالت ترین جنگ در تاریخ پیشین بشری به شمار می رود.
جنگ جهانی نخست سر آغاز جنگ جهانی دوم گردید.
در جنگ جهانی دوم که فراگیر تر از جنگ جهانی نخست بود واز سپتامبر سال ۱۹۳۹ تا پایان سال ۱۹۴۵ به درازا کشید و هدف اساسی آن تقسیم دو باره جهان جهت دریافت مواد خام وفروش فرآورده های تجاری بود میان متفقان ومتحدان روی داد ، که در فرایند آن نقشه جهان تغییر پذیرفت ، نزدیک به۷۰ ملیون انسان کشته شد وبرای نخستین باراسلحه اتمی از سوی امریکا بالای جاپان به کار رفت که آمار این جنگ خونین ترین جنگ در جهان پنداشته می شود .
اما پیامد های این جنگ تغییرات بس شگرفی را در پی داشت از آن میان تشکیل سازمان ملل متحد که در آغاز به خاطر رفع مناقشات بین کشور هاپدیدار شد ، دو ابر قدرت جهانی شامل اتحاد شوروی سوسیالیستی وامپریالیزم امریکا به مثابه دو نیروی جدید جهانی ظهور کردند .
ایجاد سازمان ملل متحد به مثابه نقطه عطف عدالت جهانی:
نیازها ونیت های ژرفی که موجب تأسیس سازمان ملل متحد گردید. درمقدمه منشورملل متحد اعلام شده است. این منشوردرتاریخ ۲۶ جون ۱۹۴۵ ترسایی درشهرسانفرانسسکو به امضا رسید. در آغاز این منشور چنین آمده است : (ما مردم جهان مصمم هستیم که نسل های آینده را ازبلای جنگی که دوبار افراد بشررا دچارمصیبت های بیان ناپذیرکرده است حفظ کنیم. وایمان خود را به حقوق اساسی انسان ، حیثیت وارزش شخصیت انسانی، برابر ی حقوق مرد وزن برای حفظ حقوق ملت های بزرگ وکوچک ، حفظ عدالت وپیشرفت اجتماعی ، تآمین شرایط بهتر زندگی وفراهم اوری زمینه های بهتر آزادی کمک کنیم وبرای نیل به این هدف ها بایکدیگردرصلح وصفا چون همسایگان مهربان زندگی کنیم. وبرای حفظ صلح واهمیت جهانی تشریک مساعی نمایم ،متعهد می گردیم که از نیرو واسلحه جزدرراه تامین منافع مشترک استفاده نکنیم وبرای تحقق این هدف تشریک مساعی کنیم. ازین رودولت های مطبوع ما توسط نمایندگان خود . که درشهرسانسفرانسسکو ی امریکاگرد آمده اند ،درمورد این منشورملل متحد توافق حاصل نمودند.)
پس از این اعلامیه سازمان بین المللی یعنی سازمان ملل متحد تأسیس گردید
هدف های سازمان ملل متحد درماده نخست این منشور چنین بیان شده است: تأمین صلح وامنیت جهانی . گسترش روابطه دوستانه . دست یابی به همکاری درحل پرابلم های جهانی برخورد درست با ویژه گی های اقتصادی . اجتماعی ، کلتوری بشری .
ایجاد یک مرکزجهت همآهنگی .
اتخاذ تدابیرهمگانی علیه تجاوز بر حقوق دیگران.
حق تعیین سرنوشت کشور ها وملت ها .
بر بنیاد همین دیدگا ها ایجاد سازمان ملل متحد به تاریخ ۱۲ ژون ۱۹۴۱ ترسایی درلندن به دستینه رسید.
جامعه ملل متحد که در سال ۱۹۴۵ تاسیس شد وجایگزین جامعه ملل ( یا لوگو آف نیشنز)گردید در آغاز هدف آن تآمین عدالت جهانی بود ، پس از آنکه جنگ جهانی دوم پایان پذیرفت ، این سازمان به رسالت خود که تامین عدالت جهانی بود ، آغاز نمود ، در آغاز کشور های فاتح جنگ چون امریکا ، روسیه ، انگلستان ، فرانسه واتحاد شوروی سوسیالیستی در کار سازمان ملل متحد نقش بنیادین داشتند .مگر پس از سقوط سوسیالیزم ، نقش امریکا به مثابه ژاندارم جهانی در سازمان ملل متحد وفیصله های آن نمایان شد، از آغاز سقوط اتحاد شوروی سازمان ملل متحد وبه ویژه شورای امنیت آن اله دست ایالات متحده امریکا واسراییل گردید. سازمان ملل متحد به مثابه جایگاه عدالت اجتماعی یا همزیستگاهی از چندین بخش تشکل گردیده است ، که به منطور روشن شدن ، به شناسایی بخش های نهادین این سازمان واینکه آیا این بخش ها در عدالت جهانی می کوشند ویا به مثابه اله ای دست به بی عدالتی در جهان تلاش می نماید.پرداخته می شود
سکرتریت سازمان ملل متحد:
سکرتریت یا بخش دیبران یا The secretariat سازمان ملل متحد متشکل از گروهی از کارکنان بین المللی شامل در مقر سازمان در نیویارک وسراسر دنیا است که مسوولیت انجام وظایف روز مره را بدوش دارد. مسوولیت سکرتریت بدوش سرمنشی سازمان ملل متحد است که بنا بر پیشنهاد شورای امنیت برای یک دوره پنج ساله از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد گزیده می شود. . وظایفی که توسط سکرتریت سازمان ملل متحد انجام مگیرد اینها اند :
پاسداری از کارکرد های ارگانهای تآمین کننده صلح ومیان جگری به ویژه در بخش اختلاف های بین المللی .
بررسی دشواری ها و مشکلات اقتصادی جهانی .
انجام مطالعات در زمینه موضوعاتی از قبیل : توسعه پایدارحقوق بشر.
سازمان دهی کنفرانس های بین المللی پیرامون مسایل مورد علاقه در سطح جهان .
وارسی ونظارت از انجام دستور ها وتصمیم های سازمان ملل متحد وشورای امنیت آن .
ترجمه وبر گردانی سخنرانی ها و اسناد به زبان های پذیرفته سازمان و اجرای برنامه های آگهی رسانی برای آشنا سازی رسانه های گروهی جهان از فعالیت های سازمان ملل متحد.
به منظور انجام این وظایف نزدیک به ۱۴۰۰۰ نفر کارمند شامل مرد وزن از ۱۷۰ کشور جهان هموندان سکرتریت را تشکیل میدهند.
شورای امنیت سازمان ملل متحد : شورای امنیتSecurity sounsil :
مهم ترین وظیفه سازمان ملل متحد حفظ صلح وامنیت بین المللی وتآمین عدالت جهانی است. و برطبق ماده ۲۴ منشور سازمان ملل متحد انجام صلح وعدالت در جهان بدوش شورای امنیت ملل متحدمی باشد در حقیقت عاملی اصلی که موجب ایجاد سازمان ملل متحد شد ، همین مساله تآمین امنیت وتعمیم عدالت در جهان است.
بر بنیاد منشور سازمان ملل متحد ،شورای امنیت از۱۵ کشور تشکیل می شود. که ۵ کشور عضودایمی و۱۰ کشور هموندی غیر دایمی می باشند وشامل کشور های : امریکا . روسیه . فرانسه . انگلیس و چین هموندان دایمی و۱۰ کشور دیگر عضوغیردایمی که از سوی مجمع عمومی انتخاب می شوند.
هرعضوشورای امنیت یک نماینده درآن شورا خواهد داشت. ( به اساس قطعنامه شماره ۱۹۹۱ هجدهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد که در سال۱۹۶۳ بر پا گردید ) . ۱۰ کرسی اعضای غیردایمی شورا به ترتیب ذیل تقسیم گردید. پنج کرسی برای کشورهای افریقایی . یک کرسی برای اروپای شرقی . دوکرسی برای کشورهای امریکای لاتین وکارایب . دوکرسی برای کشورهای اروپای غربی و یک کرسی برای کل کشور های آسیایی
نخستین تصمیم غیر عادلانه. کشور های اروپایی که عامل جنگها وکشتار گروهی انسانها هستند در شورای امنیت ملل متحد هشت کرسی دارند ، شامل سه عضو دایمی با حق ویتو شامل : روسیه ، فرانسه و انگلستان و پنج کرسی غیر دایمی . از قاره امریکا ایالات متحده امریکا یک رآی با قدرت ویتو ، که در حقیقت ، مالک شورای امنیت است ودو کرسی دیگربرای امریکای لاتین . پنج کرسی برای کشور های افریقایی وبرای کشور های آسایی که هشتاد در صد نفوس جهان را دارا است ویک بر سوم کره ای زمین را می سازد تنها یک کرسی دایمی برای جمهوری مردم چین ویک کرسی برای همه کشور های آسایی. به دیده نگریسته شده است ، این بی عدالتی ، غیر قایب تصور ونا بخشودنی می باشد.
حق ویتو دومین تصمیم غیر عادلانه در شورای امنیت ملل متحد
نخست باید دانست که حق ویتو از کجا سرچشمه گرفت:
کوردل هال وزیرامورخارجه امریکا درسال ۱۹۴۴ ترسایی گفت:« امریکا حتی یک روزهم بدون داشتن حق ویتودرسازمان ملل متحد باقی نخواهد ماند» .
فورمول یالیا (درمورد حق ویتو) تضمین برای قدرت های بزرگ بود که سازمان هرگزتصمیمی علیه منافع آنها اتخاذ نخواهد کرد. حق ویتو بیانگر این نکته است ، که هیچ تصمیم در شورای امنیت ملل متحد خلاف خواست منافع امریکا ومتحدان او صورت نخواهد گرفت . چنانی که ایالات متحده امریکا با دیده درایی تمام تصامیم شورای امنیت وحتا تصامیم مجمع عمومی ملل متحد را در مورد تجاوز های اسراییل ، ایجاد کشور فلسطینی وبازگشت اسراییل به سرزمین های قبلی اش ، حق تعیین سرنوشت مهاجران فلسطینی تقبیح ومجازات کشتار وحشیانه اسراییل وتازش های او علیه مردم بی گناه فلسطینی را در شورای امنیت ملل متحد ومجمع عمومی ملل متحد ویتو می کند، . از این تصمیم چنین بر می آید ، که شورای امنیت ملل متحد با حق ویتو تمام اختیار ها را برای کشور ایالاات متحده امریکا ویاران او که کشور های فرانسه ، انگلستان است واگذار شده است ، چنانی که پس از این خواهد آمد ، با آنکه امریکا نوریگا رییس جمهور پانامه را که می خواست ، تا به خواست مردم پانامه ، کانال پانامه را ملی اعلام کند ودر آنجا منافع شرکت های سهمدار امریکا در خطر افتاد ، خلاف تمام قوانین جهانی با یورش وحشیانه دستگیر ومجازات نمود وکسی به اصطلاح سوانح اورا نخواند وکانال پانامه مانند گذشته در اختیار سهمداران وتیکه داران امریکایی باقی ماند.
شورای امنیت برای رسیدگی وحل اختلاف های جهانی ومیان کشوری می تواند براساس فصل ششم منشورملل متحد تصمیم اتخاذ نماید ، اهمیت این تصمیم ها مانند تصمیم های مجمع عمومی سازمان ملل متحد دارای اهمیت می باشد وبر طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد انجام آن الزامی می باشد. هرعضوشورای امنیت دارای یک حق رای است . تصمیمات شورا درمسایل عادی با کم از کم ۹ رای مثبت یا همسو گرفته می شود. حق ویتوشامل این تصمیمات نمی شود، مگر درسایرمسایل برای اخذ تصمیم ها موافقت ۵عضودایمی شورای امنیت ملل متحد ضروری است. ودرصورت عدم موافقت یکی ازآنها (ویتو) تصمیم اتخاذ نمی گردد.
شورای امنیت وظیفه حفظ صلح وامنیت بین المللی وازبین بردن هرگونه خطر به این امروهم چنان جستجوی راه های صلح آمیز منازعات بین المللی را به دوش دارد، درصورتی که علیرغم مساعی شورای امنیت دستور های شورای امنیت انجام نشود. شورای امنیت می تواند به کشوری که از انجام دستور سرپیچی نماید، توصیه بدهد ویا به اقدامات نظامی وغیرنظامی علیه نقض کننده صلح بین المللی متوصل شود. تصامیم درمورد همچواعمال الزام آور است و کشور های عضو سازمان ملل متحد مکلف به انجام آن هستند.
در صورت سرکشی وسرپیچی از تصمیم های شورای امنیت ، کشور یاغی وباغی خوانده شده وشورای امنیت صلاحیت دارد ، تا کشور بی بند وبار ومتخطی را با تحریم های اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ، بندش راه های بحری ، جلوگیری از پرواز طیاره ها وقید نمودن حسابهای بانکی وتهدید های نظامی وحتا استفاده از اسلحه وتازش مجازات نماید.
اززمان تأسیس سازمان ملل متحد تا حال کشورهای جهان سوم همین مساله حق ویتو را مورد انتقاد شدید خود قرارداده اند ودلیل این امرآنست که ویتودرشورای امنیت بزرگ ترین نقطه ضعف سازمان ملل متحد به عنوان سمبول همکاری های چند جانبه وبین المللی درقرن بیست ویکم به شمار می رود. چنانچه دربند یک ماده ۲ منشور درباره تساوی حقوق کشورها وحاکمیت برابرچنین آمده است: (سازمان مبنای اصل تساوی را حاکمیت کلیه اعضای آن قرارداده است). نحوه جمله بندی وکاربرد کلمات درفورمول یالیا درخصوص ویتو را روشن می سازد که شورای امنیت تنها هنگامی می تواند به طورموثرکارکند که قدرت های بزرگ چنین بخواهند صلح وامنیت بین المللی درین جا دارای دوارزش متفاوت است. یکی برای کشورهای صاحب حق ویتوودیگری برای سایرکشورها. - اززمان تأسیس شورا تا ایدون جمعآ ۲۹۱ بار ازحق ویتو استفاده شده است ازین تعداد۱۳۱ بار امریکا ۳۴ بارانگلیس ۱۴ بار فرانسه و۳ مورد چین استفاده کرده است. وباقی ۱۰۹ بار بر می گردد، به اتحاد شوروی سابق و روسیه موجود.درمیان سال های که اتحاد شوروی وکشورهای پیمان شرق درسازمان ملل متحد دراقلیت بودند. بیشتر از ویتو استفاده می کردند. با افزایش تعداد کشورهای جهان سوم وبا توسعه قدرت مصنوعی آنان وتشدید افکارضد غربی درمیان این کشورها شوروی را کم کم ازسنگراستفاده بیشترازحق ویتوبیرون آورده وامریکا را جایگزین آن می گرداند. چنانچه از۱۳۱ مورد ویتو استفاده شده توسط امریکا ۴۵ مورد آن به دوره سال های ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۶ بر می گردد.در حقیقت تصمیمات شورای امنیت برای دفاع ازکشورهای جهان دربرابرقدرت های بزرگ به علت داشتن حق ویتو ناکافی است. حتا تخطی ازماده ۲۷ منشور ملل متحد نیزاز سوی اعضای دایمی شورای امنیت ملل متحد صورت گرفته است.
درمجموع باید گفت که لازم است تا ویتو به مثابه اله ای فشارکشور های سرمایه داری وبه ویژه ایالات متحده امریکا به مثابه سردمدار شورای امنیت ملل متحد مورد تجدید نظراساسی قراربگیرد در غیر آن شورای امنیت ملل متحد وحتا سازمان ملل متحد آله دست امریکا ومتحدان او خواهد. بود.
نقش سازمان ملل متحد در حقیقت در تامین امنیت جهان بر اساس منشور سازمان ملل متحد تعریف می شود که قدرت حقیقی آن در دست پنج عضو دایمی شورای امنیت ملل متحد است ودر موارد زیرین بازتاب می شود :
- تحقق وبررسی هر وضعیت تهدید کننده صلح جهانی .
- توصیه واقدامها برای حل وفصل مسالمت امیز تنش ها واختلاف های جهانی .
- فراخوانی دیگر هموندان شورا برای شرکت کشور های عضو در اقدام های اقتصادی مانند محاصره وتحریم دریایی ، هوایی ، پستی وارتباط های رادیویی ، یا اقدام جدی دیگر دیپلوماتیک .
- درصورت لزوم اجرا والزام تصمیم ها خود با نیرو های نظامی .
به ساده گی دیده می شود ، که اقدامهای بالایی نه به خاطر امنیت جهانی بلکه به خاطر برهم زدن امنیت جهانی انجام می شود .
نقش سازمان ملل متحد درتوازن قدرت جهانی :
به منظور بررسی همه جانبه ازنقش سازمان ملل متحد در حفظ توازن قدرت جهانی باید اصول زیر را به دیده بنگریم:
۱- آیا این سازمان ها ونهاد های بین المللی اند که بر روابط بین المللی اثر می گذارند ویا روابط بین المللی موجب تشکیل ووجود ادامه حیات سازمان های بین المللی گردیده اند ؟ پاسخ هویدا است : این روابط بین المللی است که موجب تأسیس نهاد های بین المللی گردیده است.
۲- سیرتاریخی وتکامل سازمان های بین المللی بیانگر این نکته است که با تکامل روابط جهانی سازمان های بین المللی و به گونه ای گیتایی یا طبیعی نیز باید گسترش داده شوند وتکمیل گردند. این سازمان ها که وجود آنها روزی آرزوی بزرگی بود واینک تکامل آنها آرمان بسیاری از کشور های جهان است با تلاش بیشتری جهانیان به سمت توسعه پیش خواهند رفت.
۳ـ جلوگیری ازجنگ با احترازازتمرکزتهدید کننده قدرت وخود کامگی.
۴ـ به همکاری با اهداف مشترک درجهت توسعه مناسبات جمعی رویکرد ویژه مبذول گردد. بدیهی است که این گسترش مطلوب و مراد سازمان های بین المللی وازجمله سازمان ملل متحد خواهد بود.
۵- سازمان ملل متحد وتشکیلات وابسته به آن (ازجمله شورای امنیت) منطبق با کشورهای پیروزدرجنگ جهانی دوم ایجاد شده است. این نهاد اگرهم نیاز های نیمه دوم دهه چهل قرن پیشین را برآورده می کرد امروزدیگربرای پاسخ به نیازهای دنیای معاصرکه تفاوت های بسیارزیادی با دهه ۴۰ دارد کافی نیست.
۶- تغیرات که اززمان ایجاد سازمان ملل متحد تا کنون درمنشوروتشکیلات سازمان به عمل آمده (مانند افزایش تعداد اعضای غیردایمی شورای امنیت واعضای شواری اقتصادی واجتماعی) درمقابل تحولات که تغیرات را ایجاب می نماید به قدری نا چیزاست که قابل بحث نیست.
۷- تازمانیکه کشورهای مختلف دنیا به جای توجه به حق وعدالت به منافع خود بیندیشند اوضاع ازآنچه هست. بهترنخواهد شد. سازمان ملل متحد وشورای امنیت را کشورهای مختلف جهان ساخته اند واراده آنها به سازمان ملل متحد توان کافی می بخشد. اراده ای که باید ناشی ازدید جهانی باشد .
۸- عقب مانی سازمان ملل متحد ازتحولات جهانی موجب کاهش شدیدی نقش آن درروابط بین المللی خواهد شد
۹- ناگفته نماند که درتحولات جدید جهانی افزایش نقش سازمان ملل امرغیرمنتظره نمی نماید. شاید تنها مانع برسرراه افزایش قدرت سازمان ملل متحد ترس امریکا ازقدرت یافتن بیش ازاندازه جهان سوم باشد. درین بخش دوعامل برای مقابله دراختیار امریکا است: نخست سهمیه وحق العضویت پرداخت به سازمان ملل متحد(درحدود ۲۴ درصد بودجه کل سازمان) دیگرحق ویتو .گواه مثال نخست خروج امریکا ازیونسکو است ونمونه دوم نیزاستفاده مکررو روبه افزایش امریکا ازحق ویتو است. هم چنین عدم الحاق امریکا به کانسیون حقوق دریاها واعلان عدم متابعت ازتصمیم های محکمه بین المللی هاگ نیزبیانگر همین امراست.
پس تغییر درتشکیل سازمان ملل متحد یک امر ضروری است وهم منطبق با اصول توازن جدید قدرت جهانی اما چنانچه این تحول منافع قدرت های بزرگ را مخدوش سازد. با عکس العمل ازجانب آنها روبه رو خواهد شد. به این لحاظ ممکن است سازمان های بین المللی برای اینکه هم همسو به نیاز های زمان با شد و هم با کارشکنی قدرت های بزرگ روبه رونگردند بهتر است تا به مسایل سیاسی کمتر رویکرد نمایند و. بیشتربه مسایل اقتصادی واجتماعی بپردازند .
در پایان به منظور ایجاد عدالت جهانی به گونه ای فشرده چنین پیشنهاد می گردد:
۱- در ترکیب کشور های هموند شورای امنیت ملل متحد بازنگری جدی صورت گیرد. به این معنا که به منظور تآمین وتعمیم عدالت جهانی تعداد هموندان شورای امنیت ملل متحد به بیست وپنج کشور افزود گردد. به اینگونه:
از کشور های اسیایی که دارای مساحت گسترده و۷۵ در صد نفوس جهان را می سازد ، ۱۰ کشور
از کشور های اروپایی که تنها ده در صد نفوس جهان را می سازد ، پنج کشور .
از کشور های امریکایی ، که ۸ در صد نفوس جهان را می سازد پنج کشور .
از کشورهای افریقایی ، که به رویکرد جدی نیاز دارند مگر نفوس آنها کمتر است پنج کشور .
۲- تصامیم و فیصله های شورای امنیت ملل متحد بر بنیاد اکثریت ، استوار گردد، وهیچ کشوری حق ویتو را نداشته باشد. یعنی تصامیم شورای امنیت ملل متحد با تصمیم مثبت ۵۰ با افزودی یک رآی صورت گیرد.
۴- شورای امنیت ملل متحد تنها در مسایل اساسی امنیتی جهان بپردازد مسایل اقتصادی تحریم ها ، بندش حسابهای بانکی کشور ها وموسسات از سوی کمیسیون اقتصادی ملل متحد انجام گیرد.
۵- همچنانی که در منشور سازمان ملل متحد آمده است ، انسان موجود آزاد است ودموکراسی در کشور های جهان باید تامین گردد. به این منظور مطابق منشور ملل متحد به کشور های که در آنها تا هنوز دموکراسی ودادخواهی ، آزادی رسانه ها ، وازادی بیان وجود ندارد ، تا مدت پنج سال وقت داده شود ، که تغییرات جدی را در نظام های سیاسی شان به میان آورند ، یعنی در همه کشور های جهان پارلمان انتخابی ، ایجاد حزب های سیاسی پدیدار گردد ، حق مسافرت وحق ازادی رسانه یی داده شود ، کشور های که طی مدت متذکره این مامول را براورده نکردند ، با تحریم ها ودیگر سزا های سیاسی مجازات شوند واگر طی یک مدت معیین تغییرات دموکراتیک را در کشور های شان به میان نیاوردند ، با تهدید های نظامی روبرو شوند. که می توان از کشور های ، عربستان سعودی ، کویت ، قطر ، دوبی ، مسقط ، امارات متحده عربی ، اردن ، مورتانیا ، کشور های مختلف اسیایی میانه مانند: ازبکستان ، ترکمنستان ، منگولیا، نیپال وکوریای شمالی وغیره که تا ایدون تحولات دموکراتیک به میان نیامده است ، نامبرد.
۶- تنش های جهانی مانند ، اوضاع شرق میانه ، ازادی بلا قید وشرط سرزمین های فلسطینی ، اوضاع پانامه ، مناسبات میان افغانستان و پاکستان ، پاکستان وهندوستان ، ایران وپاکستان ، هند وسریلانکا اوضاع اتحاد دوکوریا چین وچین ملی یا فارموسا ویا تایلند، اختلاف های مرزی میان کشورهای مختلف جهان چون ایران وعراق بالای جزایر تنب کبیر وتنب صغیر ، مناقشات ارجنتاین وانگلستان بالای جزایر فاکلند ودیگرمسایل به گونه ای بی طرفانه بررسی ویک راه حل همه جانبه ودر خورتوافق جستجو شود ، تا تنش های جهانی به تدریج از میان رود وجهان به سوی یک آرامش ودموکراسی روی آورد .
اینجاست ، که نقش شورای امنیت ملل متحد وشورا های دیگر ی چون شورا های : اقتصادی ، سیاسی ، فرهنگی ، برازنده شده واختلاف ها بر بنیاد حقایق وراستی ها حل خواهد شد.
درغیر آن شورای امنیت ملل متحد وحتا سازمان ملل متحد به مثابه آله ای دست امریکا ومتحدان او بجز تآمین منافع آزمندانه آنها ، ایجاد مناطق جدید داغ سیاسی ، به منظور فروش اسلحه وافزار های جنگی آنها ونابودی کشور های جهان سوم ، فرایند دیگری نخواهد داشت.
بامداد ـ دیدگاه ـ۱۴/۶ـ ۰۹۱۲
زنان انگلیسی برای داعش برده گان جنسی پرورش میدهند
میلانی سمیث پژوهشگر زن در مرکز پژوهش های افراطی گری « کینگز کالج » درانگلستان توضیح داد: تعداد روز افزونی از زنان انگلیسی هستند که از طریق اینترنت توسط تروریست ها شستشوی مغزی می شوند و اشاره کرده است که صدها دختر انگلیسی وجود دارند که تمایل دارند جهت انجام « جهاد نکاح » به گروه تروریستی داعش بپیوندند.
روزنامه انگلیسی« دیلی میل » با انتشار مقاله ای نوشت: کارشناسانی که مناطق تحت سیطره داعش را زیر نظر دارند، تخمین زدهاند که یازده زن انگلیسی وجود دارند که با تروریست های این گروه درخط مقدم درگیری ها، رابطه دارند.
دیلی میل اشاره کرده است که این گروه تروریستی، صدها دختر و زن کرد و ایزدی را ربوده و عمدا آنان را مورد شکنجه و تجاوز قرار داده اند؛ همچنان این زنان انگلیسی را بر آنان مسلط کرده اند تا این زنان را به برده گان جنسی مبدل سازند. علیرغم داستان های هولناکی که از برخورد داعش با این زنان شنیده می شود دلایلی وجود دارد که تاکید می کند، زنان انگلیسی که به سوریه و عراق آمده اند، همچنان از تروریست های این گروه حمایت میکنند.
میلانی سمیث پژوهشگر زن در مرکز پژوهش های افراطی گری « کینگز کالج » درانگلستان توضیح داد: تعداد روز افزونی از زنان انگلیسی هستند که از طریق اینترنت توسط تروریست ها شستشوی مغزی می شوند و اشاره کرده است که صدها دختر انگلیسی وجود دارند که تمایل دارند جهت انجام « جهاد نکاح » به گروه تروریستی داعش بپیوندند.
سمیث توضیح می دهد، به محض ورود این زنان به سوریه و عراق ازدواج آنان با یکی از تروریست ها امری بسیار آسان است؛ به نحوی که در سایت توییتر، صفحه ای وجود دارد که زنان تصاویر خود را در آن منتشر می سازند تا تروریستها همسران مورد علاقه خود را از میان این تصاویر انتخاب کنند.
این پژوهشگر انگلیسی تاکید کرده است که تمایل به استقلال و جدایی، انگیزه و دلیل اصلی بیشتر دختران و زنانی است که حاضر به رفتن به سوریه و عراق می شوند. او می افزاید، این زنان به محض ورود به سوریه و عراق و ارتباط با داعش، دیگر به هیچ وجه امکان بازگشت و ترک آنجا را نخواهند یافت.
او درادامه می گوید: عناصر گروه تروریستی داعش هیچ باکی از کشتن زنانی که قصد بازگشت به کشور خود را دارند ندارند؛ و به محض گرفتار شدن در چنگال این تروریست ها دیگر هیچ راه نجاتی وجود نخواهد داشت.
«دیلی میل » اشاره کرده است که درمیان این زنان انگلیسی دو دختر نوجوان به نام سلما و زهره هلانی با سن ۱۶ سال از شهر مانچستر حضور دارند که پس از رفتن برادر بزرگشان به سوریه جهت جنگ در کنار داعش، این دو نیز به این گروه تروریستی پیوسته اند و هرکدام از آنان با یکی از تروریستها ازدواج کرده اند و اکنون در سوریه حضور دارند.
همچنین دختری ۲۲ ساله به نامه خدیجه دیر وجود دارد که از طریق فیسبوک با یکی از تروریست های داعشی قرار ازدواج گذاشته و سال ۲۰۱۲ ترسایی جهت عملی نمودن تصمیم خود به سوریه سفر کرده است و اکنون تصاویری از فرزند کوچک خود که سلاح حمل می کند را در اینترنت منتشر کرده است.
« دیلی میل » توضیح داد که بسیاری از زنان انگلیسی، از طریق فعالیت های تروریست ها دراینترنت که تصویری رومانتیک از جنایت ها و خونریزی های خود را در آن به نمایش می گذارند، فریب میخورند.
گفتنی است تعداد شهروندان انگلیسی که به گروه تروریستی داعش می پیوندند به صورت مداوم روبه افزایش است و این امر نگرانی های شدیدی را در انگلستان برانگیخته و دولت دیوید کامرون را مجبور ساخته این افراد را تهدید کند و این بدان مفهوم است که امکان وقوع حملات تروریستی در انگلستان طی چند ماه اخیر به شدت فراهم شده است.
درهمین راستا روزنامه ایندیپندنت نیز خاطر نشان ساخته است که اسناد موثق انگلیسی، از دست یابی به یک کلیپ ویدیویی وحشتناک درگوشی تیلفون همراه دانش آموزی صربستانی پرده برداشته است که جنایت سربری را به تصویر می کشد؛ و نیز تصاویر زشت دیگری را بر روی لپ تاب او، پس از بازداشت وی در فرودگاه هیدرو واقع در غرب لندن یافتهاند.
دادستان کل ساره وایت هاوس می گوید این کلیپ بسیار دردآور و هولناک است که امکان پخش ان حتا در دادگاه نیز وجود ندارد.
شایان ذکر است که اخیراً و در سایه تشدید خطرات ناشی از افراطی گری و تروریسم در انگستان، وزیر داخله آنکشور اعلام کرده بود که حزب کارگر انگلیس به زودی خواستار اجرای اقدامات جدی تری در مبارزه با تروریسم خواهد شد تا هر چه سریع تر در مجلس عوام تصویب گردد و همراستا با آن، اقدامات امنیتی تشدید شود.
بامداد ـ دیدگاه ـ۱۴/۱ـ ۰۸۱۲
اشرف غني ته خطاب
پوهاند دوکتور م.ا. زيار
اکسفورډ ۳ دېسېمبر۱۴
دغه کرښې مې له لندن مېشتو افغانانو سره د هېوادمشراشرف غني ته د هرکلي په پلمه کښلې وې، خو د وخت تنگسيا يوازې د افغان سياسي استازي ( سفير) استازي زموږ د ټولو ورغلولپاره بسنده وبلل شوه.
د افغان درانه ولسمشر او نورو ښاغلو او اغلو!
که ښاغلي او اغلې ماته له افغاني دودسره سم د يوه سپين ږيرې په توگه د استازۍ اجا زه راکوي، تر هر څه له مخه به د افغان ولس د يوه داسې ټو لمنلي مشر د غوراوي مرغه ښه (مبارکي) ووايم او غلته يې د را تگ او ليدوکتو هرکلی او مننه وکړم!
په ټول ايمان و باور، دا غوراوی د ډېري ولس له ځانخبرۍ او نيم ځانخبرۍ راڅڅېږي چې ښاغلی او منلی اشرف غني د يوه کمساري او نټه (انکار) نه منونکي پو هيال او سياستوال په توگه کولای شي، له ورتپلي جنگ، جنايت او جهله يې تر بل هر افغانه ښه ترا د ژغور و ازادۍ لارې چارې وروسنجوي.
افغان ولس له تاريخي پلوه هغه رنځور بوډا ته ور ته دی چې له پېړيو پېړيو راهيسې پکې پر لپسې بيلابېلو رنځونوځاله کړې او کرو نيکه بڼه يې را خپله کړې ده، او په دې توگه د يوڅانگيز نه، بلکې د اشرف غني غوندې څو څانگيز در ملگر ته اړتيا لري.
ډېر به پرشا نه ځو، د همدغې يوويشتمې پېړۍ په درشل او بيا په تېر ديارلس کلن تش په نامه دولتي پېر کې افغانستان نه يوازې د حکو متولۍ لږه کۍ ځانگړتياوې راخپلې نه کړای شوې ، بلکې ترسوماليا راروسته د نړۍ له روسته پاتې او د اداري فساد له پلوه يو بېسارې هېواد وبلل شو.
که خبره يوازې پر سياسي پوهه وای، ښاغلی حامد کرزی ترې هم بې برخې نه وو، خو په پای کې يې خپله ناکامي ومنله چې يې دهغو ملياردونو اقتصادي مرستو د تس نس(حيف ميل) کېدا او اداري فساد له مخنيوي سره د ((و خوره- مه مره)) هومره د وږو تږو غم وخوري او پر نړيوال کچ له لوړترينې جنگي ماشينرۍ او زرگونو زرگونو ازمايلو جنگياليو او نورو پوځي- رغاونيزو مرستو سره، يو پرتليز(نسبي)امنيت رامنځته کاندې!
اشرف غني ته په دېرش مېليوني ټولنه کې دا دومره هيلې او اسرې ځکه راټوکېدلې چې د ده زده کړې او ازمايښتونه (تجربې) تر هرڅه له مخه پرسياسي اقتصاد او ټولنپوهنه راټولېږي او له دې سره د ټولنې او حکومتولۍ پر ټولنوټيزه (اجتما عي- سيا سي) بېخبنا مقوله. په دې مانا چې ده د بېروت امريکايي پوهنتون له ماستري زده کړو، او د کابل پوهنتون له اسيستانتۍ راهيسې په دغه برخه کې پانگوالي او نا پانگوالي اقتصادي سېستمونه هممهاله تر څېړنې، شننې او پرتلنې لاندې نيولی دی. همدا خبره ده چې په اداري او کادري کړنلارکې د ور تپلو(تنظيمي) برخوالو پر وړاندې د«جهاديت» پرځای پر ورته څانگيزه وړتيا (مسلکي اهليت) ډېر ټينگار کوي!
په دې توگه اشرف غني له دومره نړيوال نوم و نښان سره تر بل هر افغانه ، پر دې ښه ترا پوهېږي او د دې جوگه دی چې د اقتصادي بېخبنا له سمبالتيا سره چې مخبنا په ځان پسې راکاږي، څنگه د ولږې او ورسره ورسره امنيتي ربړې او ستو نزې هوارې کړي، او هممهاله رښتينی « افغاني- ملي يووالی» ښه ترا پوخ او پيا وړې کاندې!
مينه او مننه
بامداد ـ دیدگاه ـ۱۴/۲ـ ۰۸۱۲
جوانان افغانستان، علیه « پیرسالاری » و جوانمرگی آگاهانه و متحدانه به پا خیزید!
(قسمت دوم)
محمد عالم افتخار
فصل اول: « پیری » امرمکرم طبیعی و « پیرسالاری » امر منفور سیاسی
در حالیکه حسب قوانین طبیعت پیری و پُرسالی واقعیت محترم و مکرم به ویژه در گستره وجدان و عقل انسانی در اغلب فرهنگ های گشن بیخ مشرقزمین میباشد، « پیر سالاری » چون امری سیاسی یعنی انواع دیکتاتوری با سو استفاده از حرمت و کرامت پیری و سالخورده گی مضر و محکوم و مردود است. کما اینکه « دین سالاری » به علت دیکتاتوری مبتنی بر سواستفاده از قدسیت دین و دینداری در باور مردمان بودن؛ مضر و محکوم و مردود میباشد.
اینچنین حتا «علم سالاری » میتواند دیکتاتوری با سواستفاده از اعتبار و اتوریته و جذابیت علم و ساینس باشد و به همین علت مضر و محکوم و مردود.
بنابر این همانگونه که انتقاد و مبارزه و حرکت علیه « دین سالاری » و « علم سالاری» بی حرمتی و ستیزه علیه نفس دین وعلم نیست و بلکه دقیقاً در راستای حفظ و تامین قداست و احترام جایگاه و پایگاه دین و علم نیز میباشد؛ انتقاد و مبارزه و رستاخیز علیه « پیرسالاری » هم بی حرمتی و ستیزه علیه نفس پیری و بزرگسالی نبوده، بلکه در راستای صیانت از حرمت و جایگاه مکرم پیران و بزرگسالان جامعه و خاصتاً پدران و مادران و پدرکلانها و مادرکلانها هم میباشد.
چرا که مفاسد و مظالم و اجحافات « پیرسالاری » که ناگزیر برضد مصالح رشد و تکامل و ترقی و سعادت و موفقیت جوانان ( و توامان با « مرد سالاری» برضد مصالح تکامل و ترقی و آزادی و موفقیت زنان و دوشیزه گان) میباشد موجبات خشم و تنفر و، بیزاری اکثریت مطلق جوامع مربوط را نسبت به خود واقعیت پیری و بزرگسالی هم برمی انگیزد.
بازهم حسب همان قوانین طبیعی؛ سلسله ای از تفاوت ها و ناسازگاریهای عادی و اجتناب ناپذیرمیان نوجوانان و جوانان، میانسالان و کهنسالان وجود میداشته باشد و به سخن دیگر حد فاصل های جسمانی و روانی میان این هر سه رده نسلی در یک جامعه واحد و حتا خانواده های واحد بالطبع وجود دارد. (که در فصل های بعدی بررسی خواهد شد.)
اینجاست که « پیرسالاری » و مفاسد و مظالم آن، معنا و ماهیت حد فاصل طبیعی میان نسل های قبلی و نسل سالمند را هم دگرگون جلوه داده و تضاد های عادی و قابل اغماض فی مابین را به تضاد های پراز کین و تنفرمبدل میدارد.
حتا به همین ملاحظه هم الزامی است که بساط « پیرسالاری » جاهلانه و ظالمانه در جوامع امروزی برداشته شود تا منجمله حرمت و تکریم پیران و کهنسالان حسب ارزش های والای فرهنگی و سنن پسندیده انسانی موجود درعرف و اداب شرقی محفوظ و محترم بماند.
به لحاظ تاریخی چیزهایی به مصداق آنچه امروزه « پیرسالاری » میخوانیم، در جوامع تمدنی و ماقبل تمدنی گذشته هم وجود داشته است ولی هیچگاه به اندازه عصر کنونی در تضاد و تعارض شدید و وخیم با مصالح نسل های جوانتر و منافع عمومی و ترقی و رفاه همگانی نبوده است.
اینجا مجال مکث مفصل بر تحولات و انقلابات متنوع در تاریخ و ماقبل التاریخ جوامع مختلفه بشری را نداریم ولی حتماً باید به یاد داشته باشیم که در این سیر عمومی تغييرات فوق العاده عميق، کم از کم دو بار اتفاق افتاده است:
يكى با انتقال از زنده گى صيادى به زنده گى كشاورزى، و ديگرى با انتقال از زنده گى كشاورزى به حیات صنعتى.
قریب تمامی حوادث و وقايع اساسى زنده گانى بشری ناشى از اين دوتغيير جهشی مهم است. درهريك از اين دوره ها، خیلی از اصل ها وسنت ها و روش ها كه در دوره سابق براى سلامت و سعادت نوع، مفيد محسوب مى شد؛ قسماً یا کلاً مضر شناخته شد و با آشفتگى رو به تغيير نهاد.
در تبدیل جیات صیادی به زنده گی کشاورزی :
هنوز به دقت نمى دانيم كه انسان كى و چگونه از صيادى به كشاورزى منتقل شد، ولى مى دانيم كه در نتيجه اين انتقال بزرگ به روش ها و قرار داد های اجتماعی جدیدى نياز افتاد و در زنده گی آرام و پايدار كشاورزى، بسيارى از ارزش ها و فضايل كهن عصر شکار و غار نشینی و جنگ های متداوم قبیلوی... به نقايص و معایب بدل شدند. به كار و كوشش، بيش از شجاعت نياز افتاد و ميانه روى؛ مطلوب تر از شدت عمل گشت و صلح مفيدتر از جنگ شناخته شد.
در تبدیل حیات کشاورزی به صنعتی:
چون زنده گی كشاورزى به حيات صنعتى تبديل گرديد تحولات همه جانبه ترى در جوامع بشرى پديد آمد و تدريجا تمام شرايط و اوضاع اجتماعى تغيير كرد. فعاليت هاى اقتصادى شكل تازه اى به خود گرفت، صنايع دستى از اعتبار افتاد، ماشين هاى كشاورزى به مزارع راه يافت و جاى نيروى انسانى و حيوانى را گرفت... روستاييانِ بیکار شده یا علاقمند مشاغل تازه براى به دست آوردن شغل به شهرها هجوم آوردند و در محيط كارخانه ها مشغول به كار شدند... روابط و مناسبات اقتصادی کاملاً جدید و بی پیشینه، باور ها و اخلاق و عادات عمومى را دگرگون كرد.
قبح بعضى از آنچه قبلاً رذايل و گناهان شمرده میشد از ميان رفت و جامعه نسبت به آن ها بى تفاوت گرديد و پاره اى از فضايل، ارزش و اهميت خود را از دست داده و مردم نسبت به آن ها بى اعتنا شدند. خلاصه بر اثر انقلاب صنعتى باور ها و اعمال و اخلاق مردم به كلى تحول يافت و در نظر مردمان این دوران بسيارى از خوبى ها، بد و بسيارى از بدى ها، خوب به حساب آمدند.
در زنده گی صنعتى، نه تنها سازمان های اقتصادى قديم دگرگون شده و مى شوند و سازمان هاى اقتصادى جديدى مانند كارخانه و شركت و بانك به وجود مى آيند، بلكه ساير سازمان هاى اجتماعى هم تحول مى پذيرند و سازمان هاى اجتماعى بى سابقه اى نيز ايجاد مى گردند.
تمركز مردم در شهرها:
از يك سو به جاى دو طبقه عمده زمين دار و دهقان؛ كه در اعصار كشاورزى عامل اصلى توليد جامعه بودند، دو طبقه اصلی سرمايه دار و كارگر صنعتى قد علم مى كنند و باهم به ستيزه دامنه دارى كه در دوره هاى پيشين؛ ميسر نبود؛ مى پردازند. از سوى ديگر، بسط صنعت موجب توسعه كارخانه ها و تمركز مردم در شهرها مى شود و شهر و شهرنشينى گسترش مى يابد و بدين شيوه، كانون اقتصاد كشور هاى صنعتى از روستاها به شهرها انتقال مى يابند و شهرهاى عظيم صنعتى و تجارى سر بر مى آورند.
واحد اجتماع در حالات كشاورزى و صنعتی:
در دوره كشتكارى، فرد ، واحد اجتماع نبود بلكه جزيى از خانواده بود؛ و خانواده واحد سازنده اجتماع شمرده مى شد، اما در دوره مدرن فرد (به نام شهروند)؛ واحد اجتماع است و بستگى هاى خونى و خانواده گى، همانند دوره پيش در رفتار و روحیات فرد، در نقش تعیین کننده اش بر جا نمی ماند.
در دوره توليد دستى يا خانگى هر واحد توليد مركب از چند خويشاوند يا دوست نزدیک می بود، ولی در دوره صنعتی محیط تولید ، محیط غالباً پهناور كارخانه است و كارخانه احاطه ای می باشد که آگنده از هياهوى ماشين هاى پرپيچ و تاب و جوش و خروش انسان هاى ناآشنا با همدیگر است. یعنی كه در آن روابط كارگران با يكديگر و مناسبات آنان با كارفرمايان، مانند گذشته ها، صورت خصوصى و خودمانى ندارد.
به تعبیری انقلاب صنعتی یعنی اینکه ناگهان كارخانه ها ظاهر شدند و مردان و زنان و فرزندان شان، خانه و خانواده را ترك گفتند تا در ساختمان هایی كه نه براى پناه دادن انسان ها بلكه براى حمايت ماشين ها ساخته شده بود، به نحو فردى ـ نه خانواده گى كار كنند و مزد خود را به نحو فردى دريابند. شهرها بزرگ تر شدند و مردان و زنان به جاى بذرافشانى و جمع آوری خرمن در مزارع در امكنه بسته و محدود با تسمه ها و قرقره ها و تيغه ها و اره ها و هزاران چرخ و منگنه و دنده آهنى و بازوى پولادى به نبرد مرگ و زنده گی پرداختند. ظهور ماشين هاى نو، عمل زنده گی را پیچیده و پیچیده تر و درك آن را سال به سال مشكل تر ساخت.
انقلاب اطلاعات و دانستنی ها:
در دوران كشاورزى، معمولا روستا زاده گان قبل از فرا رسيدن بلوغ به منظور همكارى با پدران و مادران خود به مزارع مى رفتند و در حدود توانايى خويش به كارهاى كشاورزى مى پرداختند و از كودكى با راه و رسم فلاحت آشنا مى شدند. اينان در سنين جوانى ورزيده و كارآزموده بودند و از شخم زنى، بذرافشانى، آبيارى، جمع آورى خرمن، و ديگر فنون كشاورزى آگاهى قریباً كامل داشتند و در بيست سالگى مانند دهقان هاى سى و پنج ساله و چهل ساله مى توانستند مسووليت مزرعه را به عهده بگيرند و كار كشاورزى را به خوبى انجام دهند.
در آن دوران، ساير كارها از قبيل كسب و تجارت و صنايع دستى نیز ساده بوده و نيازى به تحصيلات عالى و تخصصی نداشت.
فرزندان كسبه و تجار و ديگر طبقات نيز از كودكى به مراكز كسب پدران مى رفتند و طرز كار آنان را تدريجاً فرامى گرفتند و در سنين جوانى براى قبول مسووليت آن كار آماده گى داشتند. در نتيجه:
کشاورززاده گان و فرزندان كسبه و تجار در سنين جوانى به موازات بلوغ جنسى و جسمی از بلوغ فنی ـ اقتصادى نيز برخوردار میشدند.
خلاصه با انقلاب صنعتى وضع زنده گی بشر از ریشه دگرگون گرديده و فعاليت هاى اقتصادى و اجتماعی و سیاسی و فرهنگی ... شكل کاملاً متفاوت و پیچیده اى به خود گرفت. لهذا كاركردن در محيط صنعتى و متعلقات آن مانند مارکیت ها و بانک ها و تاسیسات مختلفه و دست يافتن به موفقیت مالى و ارتقای مقام و منزلت مستلزم تخصص گشت.
پر واضح است که فراگرفتن معلومات تخصصى، عمدتاً در دوران نوجوانی و جوانی؛ صرف چندین سال وقت وتلاش و کوشش فشرده لازم دارد.
دیگر جوانانى كه مى خواهند دريكى از رشته های تولیدی و خدماتی و مدیریتی... كارشناس و متخصص شوند، بايد به مجرد فراغت از تعلیمات عمومی از پى تحصيلات عالى حتا در دور ها و دور ترین جای ها بگردند یعنی که دیگر مانند کشاور زاده گان و فرزندان کسبه و تجار قدیم طی نشست و برخاست و کار با پدران و بزرگسالان خویش همه کاره و چه بسا هیچکاره نمیشوند.
از طرف دیگر پدران و اولیای سالخورده این جوانان و سایران که مدارج تحصیلات عالی را با موفقیت عالی یا لازم پشت سر گذارده اند، دیگر با اتکا به تجارب و سرگذشت متعارف عمرخویش استاد و کار آموز و در نتیجه رهبری کننده ای آنها (همچون دوران سپری شده کشاورزی) نیستند و چه بسا به لحاظ مهارت های تخصصی بسیار عقب مانده و بیچاره بوده و ناگزیر از پیروی از جوانان دانشمند و متخصص میباشند.
قابل دقت خیلی جدی این است که تفاوت و حتا تضاد مهارت و توانایی میان جوانان و پیران جامعه صرفاً به ساحات تولید صنعتی و فابریکاتی؛ منحصر نمانده عرصه های سیاست و اداره و دیپلوماسی وغیره را نیز اشغال و احتوا می نماید. چرا که عصر مدرن تمامی ساحات زنده گانی را بغرنج و پیچیده و نیازمند آموزش ها و دانش های اختصاصی میگرداند.
گستره پهناور تر انقلاب:
در روزگار گذشته عرف ها، قوانین و آداب عمومى اغلب داراى وضع پايدار و ثابتى بوده و دگرگونى آن به كندى و در طول حيات چند نسل صورت مى گرفت، ولى در دنياى مدرن، با پيشرفت روزافزون صنعت و ماشين، زنده گی مردم به سرعت تحول مى يابد و به موازات تغيير شرايط زنده گی، عرف ها و مقررات و اخلاق عمومى و آداب اجتماعى نيز تغيير مى کند، تا جاىی كه گاهى بعضى از عرف ها و مقررات و آداب و رسوم در طول زنده گی يك نسل چند بار عوض مى شود.
به سخن دیگر در آن گذشته باورها و معارف، اطلاعات و معلومات، قوانين و مقررات، اخلاق و سنن و آداب و رسوم... مانند ساختمان هاى محكمى بودند كه مى توانستند ساليان دراز در جامعه استوار و مستقر بمانند تا بر اثرگذشت زمان تدريجاً فرسوده شوند و خود به خود ويران گردند، ولى پيشرفت صنعت و ماشين، جوامع بشرى را به صورت مناطق زلزله خيز درآورده نه فقط بنیاد های دوران کهن بلکه بناهاى نوِین باور ها و اطلاعات و معلومات و عرف ها و مقررات قانونى و اخلاقى... در مقابل چشم هاى حيرت زده مردم، يكى پس از ديگرى، فرو مى ريزند و جاى خود را به چیز های کاملاً تازه یا آپدیت شده مى دهند و ديرى نمى پايد كه تحولات صنعتى و تکنولوژیکی، آن چیز های جديدتر را نيز متزلزل مى كند و سپس تعویض مینماید.
هکذا بر اثر انقلاب صنعتى و تکنولوژیک ، نه تنها قاره ها که سراسر كره زمين به صورت يك خانه بزرگ یا دهکده درآمده و جوامع بشرى از تمامی کم و کیف اوضاع و احوال يكديگر آگاه شده اند و آگاه میشوند.
راديو و تلويزيون، جرايد و مجلات ، کتاب ها، فيلم هاى سينمايى، شبکه های ماهواره ای و انترنیت و ديگر وسايل ارتباطات جمعى، تولید و معیشت و اخلاق و آداب... هر يك از ملل و اقوام بشرى را در معرض ديد و شنيد ساير مردمان جهان قرار مى دهد و از اين راه اقلاً پاره هایى از باور ها و خلقيات و راه و رسم و آگاهی ها و فنون خوب و بد و عادات پسنديده و ناپسند بعضى از ملت ها مورد تقليد و اقتباس مردمان ديگر قرار مى گيرد.
بزرگسالان و ثبات و محافظه کارى:
مى دانيم كه بزرگسالان تا اندازه اى محتاط و محافظه كاراند و با گذشت عمر وتجربه هايى که درمدرسه زنده گی خویش اندوخته اند داراى ثبات نسبى میباشند و ديرتر به تقليدها و اقتباس ها تن مى دهند، ولى نسل جوان كه طبعى نو طلب و تجارب کمتر دارد و در مقابل پديده هاى تازه زنده گی حساس تر است، خيلى زود تحت تا ثير روش هاى جديد قرار مى گيرد و به سرعت اطلاعات و مهارت ها و اخلاق و اعمال خويش را به آن ها منطبق مى كند.
البته این موارد دارای جنبه های اشتباه و سو و منفی هم استند و کماکان میتوانند باشند ولی رویهمرفته توانایی های جوانان برای انطباق با اوضاع و احوال جدید عصر و دریافت مهارت ها و آپدیت تخصص های مربوطه طبیعتاً به مراتب بیشتر از بزرگسالان و پیران میباشد و این یعنی اینکه در عصر مدرن علی القاعده جوانان درساحات گوناگون کار و مانور از پیران جلو افتاده اند و جلوتر گام برمی دارند.
از اینجاست که دیگر حفظ تسلط های استبدادی بر محیط های کار و تولید و اداره و منجمنت و رهبری اجتماعی و سیاسی و سازمانی و دولتی و حزبی محضاً با بهانه استناد بر سن بالا و تجربه؟ زیاد ـ در حالیکه جوانان دانشمند و متخصص و مستعد و مستحق کار و مقام در هر ساحه فراوان حضور و وجود دارد چیزی جز دیکتاتوری منحوس « پیرسالارانه » نیست.
خاصه که چنین دیکتاتوری ها همانند کشور ما فوق العاده منحط و فاسد و ارتجاعی و سیاه و مافیایی و جنایتکارانه باشد و به علت ادامه استیلای آن روزانه صدها جوان و نوجوان و زن و کودک معصوم و مظلوم همچون محصل شهید دانشکده روانشناسی کابل قدسیه و گروه صد ها نفری نونهالان ورزشکار قتل عام شده در پکتیکا جوانمرگ گردد.
(قبض و بسط این معانی را در ادامه فصل میخوانید)
بامداد ـ دیدگاه ـ۱۴/۴ـ ۰۲۱۲