« سیاسي بزکشیو» څخه خلاصون او د غمیزې بنیادي حل

ولی منگل

تبصره ‎: ‎وروستیو انتخاباتو ته په حقیقت خلکو په غوڅ اکثریت«  نه » وویل اوهغه یې تحریم کړل. ‎ له کم او زیات دولسو میلیونونو څخه چې د ووټ اچولو مستحق وو، شاوخوا دوو میلیونو وګړو پکې برخه واخېسته ، هغه هم که رښتیا وي. ‎ د ټاکنو د کمیسیون په دې وېش کې غني په نهو لکو ولسمشر اعلان کړ. ‎اوس که لږ د دموکراسۍ دغه غولونکې ‌‌‌‌‌‌ډرامې او تیاتر ته پام وکړو، ایا په یوه څلوېښت میلیوني هېواد کې څوک مشروعیت لري چې په نهو لکو رایو ولسمشر شي؟ * هېواد په سیاسي او نظامي بنبست کې ‎راګیر دي،اوسنی حکومت په بهرني ـ منطقوي سیاست کې د انزوا طرفه ته درومي... * اوسني مشران د موازي او نامشروع حکومتونو په جوړولو سره د اور سره لوبې کوي. * د طالب بندیانو نه خوشي کول، ارګ د خپل واک د عمر د اوږدولو لپاره کوي ، او په لوی لاس د سولې د خبرو اترو مخه نیسي. * د » جمهوریت ساتلو» په بهانه او پلمه، ولس او نړیوالې ټولنې ته فرېب او دوکه ورکول کیږي. ‎که ننني د ارګ او سپېدار د قدرت له لړزانده چوکیو نه د سولې د پروسې په ګټه تېر نشي، په قوي ګمان چې متحده ایالتونه او د هغوی متحدین به نوره مرستې هم کمې او یا ودروي. ‎ټولو ته جوته ده چې ‎افغان حکومت د مور په ګې ‌‌‌‌‌‌ډه کې هغه ماشوم ته ورته دی چې    د هغې له تغذیې پرته مري. متحده ایالات او د هغوی متحدین د دغه ماشوم تغذیه کوونکي دي. ‎د نوې تراژيدۍ احتمال ‎که چیرې متحده ایالات او د هغوی ټلواله د یوه راتلونکي باثباته افغان { لکه هغوی چې وایي } دولت د جوړولو په روانه پروسه کې پاتې راشي ، پراخ بنسټه اداره اوحکومت رامنځ ته نشي ، د هغوی لپاره دوه بدیله پاتې کیږي : یا له طالبانو سره { دوه په دوه } د راتلونکي نظام په سر جوړجاړی کول ، او یا افغانستان خپل نامعلوم برخلیک ته پرېښودل . ‎د دواړو بدیلونو په صورت کې د افغانستان ستونزه نشي کېدای په بنیادي ‌‌‌‌‌‌ډول حل وفصل شي. د لومړي بدیل په صورت کې ، نن هغه د کوتک وخت نه دی چې طالبانو به یو وخت پرې حکومت کاوه ، په ارګ کې به یې کشتي ګیرۍ کولې او ملا عمر به { ولایت فقیه } له کندهاره چلوله. ‎او که دوهم بدیل اجرا شي، ‎دا له شګو جوړه متزلزله اداره به د هغوی له وتلو وروسته هرو مرو ونړيږي : یوه انارشي، د قدرت تشه به رامنځ ته شي، د دولت بنسټونه به ویجاړ شي ، هېواد به د یو ژور سیاسي، اقتصادي او اجتماعي ناورین او غمیزې سره مخ شي. ‎اورپکې او بنسپالې ‌‌‌‌‌‌ډلې لکه داعش ، طالبان او داسې نورې ‌‌‌‌‌‌ډلې به په شدت د هېواد په بېلابېلو سیمو ولکه وغزوي او واکمن به شي، د افغانستان سرحدي سیمې به د بهرنیو سیمه ایزو هېوادونو په ا‌‌‌‌‌‌ډو بدلې شي ،هېواد به دا ځل د نېږدې سیمه ایزو دولتونو د رقابت پر ‌‌‌‌‌‌ډګر یو ځل بیا بدل شي. ‎دا دي هغه وېرې چې نن د عامه ذهنیت او فکر واند سره موجودې دي. ‎باید وویل شي چې ، هره بده تراژیدي چې له دې وروسته رامنځ ته کیږي ، مسوولین به یې همدغه د ارګ او سپېدار سرټمبګان وي. ‎د افغانستان لپاره نن ورځ اساسي مساله دا ده چې هغه د روان ناورین یعنې جګړې نه خلاص شي، سوله راشي. د هېواد مطلق اکثریت د سولې تږي دی . هر چاته معلومه ده چې د افغانستان سوله او جګړه د خارجي او داخلي ابعادو سره تړلې ده . له بده مرغه زموږ هېواد د تاریخ په ‌‌‌‌‌‌ډېرو ادوارو کې د خپلې جغرافیې د سیاسي او استراتیژيک موقعیت قرباني شوی دی. ‎د نننۍ منازعې د ختم یو اړخ دا دی چې هېواد د یو خواييز او يو جانبه خارجي اغېز او نفوذ څخه خلاص شي ،او دا هېواد د نورو هېوادونو پر ضد د نظامي ـ سياسي او اقتطادي هدفونو او ګټو لپاره استعمال او په خارجي پايګاوو بدل نه شي، او زموږ هېواد د يوه حاکميت لرونکي او نه ټوټې کېدونکي هېواد په توګه په بهرني سیاست کې عنعنوي بېطرفي غوره کړي، چې په افغانستان کې د دخالت او مداخلې ټولې زمينې له منځه ولاړې شي. ‎داخلې اړخ د شخړې دا دی چې ، ‎د نظام او قدرت ستونزه د ښکېلو ‌‌‌‌‌‌ډلو ترمنځ حل شي، ځکه که د هر شعار لاندې روانه جګړه وي، په وروستي تحلیل کې جګړه د قدرت او د سياسي نظام پر سر ده. ‎ نن د شخړې د بنیادي حل وفصل لپاره د یوه ببن الافغاني او بین المللي کنسینسوس او وفاق لپاره لاره هواره شوې ده ، چې باید لدې تاريخي فرصت نه استفاده وشي او دغه چانس او موقع له لاسه ور نه کړل شي. ‎افغانستان په اوس وخت کې دیوه ملي وفاق حکومت ته چې ټولې سیاسي کړۍ ، حلقات او وسله وال مخالفین طالبان پکې ځان ومومي، اړتیا لري. ‎دمنازعې د بنیادي حل میکانیزم : ‎تېر انتخابات په انکار نامنونکې درغلۍ کې { ګویا تر سره شول } ، او لا د واک سیاسي بزکشي پکې دوام لري ، باید نتیجې یې لغو شي. ‎د نړیوال کنفرانس په کوربتوب او له لارې دې ، د افغاني ذیدخلو سیاسي ‌‌‌‌‌‌ډلو ټپلو ، په جګړه کې د ښکېلو او بوختو اړخونو، په راتلونکي نظام او حکومت باندې دې له هوکړې او توافق وروسته ، د یوې ټاکلې مودې وروسته دې یوه موقته بې طرفه اداره دې رامنځ ته شي. ‎په افغانستان کې دې له بهر نه د نه مداخلې او دخالت تضمینات وشي، ‎خارجي ـ امریکایي قواوې دې ووځي، ‎او د هغوی ځای دې د ملګرو ملتونو سوله ساتي قواوې ونیسي او د دغو قواو تر چتر لاندې دې بیا آزادې ټولټاکنې ترسره شي. ‎دغه ده د مسالې د بنیادي حل کونجي، او ‎دې دغه سیاسي فورمول د تطبیق په صورت کې کېدای شي موږ افغانان د یوې تلپاتې سولې او یو باثباته افغانستان مخ ووینو. ‎

بامداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۲۰ـ ۰۴۲۰

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

Copyright ©bamdaad 2020

دمــوکراسی او افغانستان

دوکتور حبیب منگل

واکمني (حاکميت) دولس حق دی
لکه چی معلومه ده د دمو کراسي کلمه دميلاد نه٥٠٠ کاله وړاندې په لرغونی يونان کې رامنځته شوه اومعني يي دولس يا خلکو حکومت دي او داوسني، مدرن او منل شوي مفهوم له مخي په هغه حکومت او حکومتي نظام باندې اطلاق کيږي چی حاکميت دولس حق ګڼي، پدي ډول چی حکومتونه خپل مشرو عيت دخلکو درايي څخه اخلي او دهغو قوانينو له مخې عمل او فعاليت کوي چی دخلکو له خوا تدوين او وضع کيږي. يا په بل عبارت دموکراسي هغه روا ل او قاعده ده چی اولسونه بايد حکومت او خپل دولتي مشران او سياسي زعامت دولس د آزادو، نو بتي ـ دوره يي او منصفانه ټاکنو له لاري وټاکي او داولس په خدمت کې وي.
دموکراسی (اصول اوموازين) دي
دموکراسي يوازې دسياسي اودولتي مشرانو ټاکل ندي بلکه د اصولو، موازينو، معيارونو اوستاندردونو مجموعه ده چه دخلکو له خوا ټاکل شوي مشران او سياسي نخبه ګان او دولت ددموکراسي موازينو رعايت ته ژمن او مکلف کوي. لکه خلکو ته حساب ورکول او دخلکو ارادې او نظارت ته تن ايښودل، سياسي پلوراليزم او دسياسي اپوزسيون موجوديت منل او تحمل کول، پرته له قيده اوشرط نه دټولو سياسي ازاديو تامين او سياسي ګوندونو دجوړيدو اوفعاليت ازادي، دقدرت دلاسته راوړلو او ساتلو لپاره خشونت نه کارول او يوازي سوله ايز رقابت کول، ديوه اساسي رکن په توګه دازادو مطبوعاتو موجوديت او دفکر، بيان او عقيدي ازادي، او دبشري حقونوپه نړيواله اعلاميه کې دټولو انساني ازاديو اوحقونو تامين اورعايت. او ديوه داډول دولتي نظام او حکومتونو دايجاد او استحکام لپاره مبارزه چه ددموکراسي ټول اصول او موازين او د انسان اوخلکو حقونه او ازادي اعاده، تامين او تضمين کړي.
دموکراسی فرهنګ دی
دموکراسي فرهنګ هم دي او معنی يي په دموکراسی باندې دټينګ اوکلک اعتقاد، باور، عادت، پوهې او ژوردرک درلودل دی. دمثال په ډول دموکراسي ديوه ارزښت او دسياسي ژوند او مبارزي د روا ل، قاعدي اوتعهد په توګه درک او رعايت کول، دمخالف يا اپوزسيون منل او هغه په زور دسياسي ډګر څخه نه حذف کول، دانتقاد او اعتراض زعم در لودل دقانون احترام او په فردي او ټولنيزو حقونو د تيري دمواردو کموالی او دافراطيت او دسياسي خشونت، دانارشی اوسياسي اذدحام دسطحې ټيټوالی، دسياسي مشرانو له خوا د دموکراسی اصولو او موازينو ته عقيده او په عمل کې رعايت، دمدارا او دروغې او جوړې دکلتور او درک لوړه سطحه، دقومي، نژادي او ديني تجانس موجوديت او اتنيکي جوشش، دسياسي اود ټوليزو ارزښتونو په ارتباط دعمومو توافق دموجوديت سطحهاوپه يوه کلمه کی ددموکراسی ټول موازينو ته غاړه ايښودل د دموکراتيک فرهنګ اساسي عناصر شميرل کيږي.
دموکراسی پروسه ده
ملتونه نه اوهيوادونه دموکراسی ته په يوه شپه کې نه تيريږي بلکه دا يوه پروسه ده چی دټاکلو مادي او معنوي، عيني او ذهني، ملي او ڼړيوالو زمينو، امکاناتو او مساعدو شرايطو پر اساس پيل او پخيږي اوتحقق موموي. اقتصادي پرمختګ، دبازار اقتصاد او داقتصادي ثروت د نسبتا دلوړې سطحې موجوديت او د عمومي اقتصادي ثروت په تناسب د عوايدو مساوي ويش او د قوي متوسطې طبقې موجوديت، دفرهنګی ودې او د عمومي سواد اوزده کړې او دټولنې دمدرن کولو په لور د تمايل سطحه، دټولنيزو تضادونو شدت او داولس دشعور او داعتراض او حق غوښتنې دروحيي دسطحي لوړوالی، دسياسي مناظري، مباحثې دکلتور او دسياسي مشارکت سطحه، ددموکراسۍ دمحرکه ځواکونواو نهادونو په توګه ددموکراتيکو قوي جوړښتونو، او قوي مدني ټولني يعنې سياسي ګوندونو او ټولنيزو سازمانونو او دخلکو دحقونو ددفاع او په سياسي ژوند کې دمشارکت د خپلواکه نهادونو او غورځنګونو موجوديت، قانونيت په هيوادونو کي دمو کراسۍ او دموکراسۍ ته دتيريدلو کلي قانون مندي، عمده عوامل، زمينې، شرايط او علل شميرل کيږي. مګر له ياده بايد ونه باسو چه هيڅ يو دا عوامل اوفکتورونه مطلق ندي او ددهريوه عامل او فکتور داړتيا، نقش او تاثير ابعاد او حدود په هره ټولنه او هيواد کې تفاوت لري.
دموکراسی او افغانستان
زموږپه هيواد کې دتجدد او خپلواکی، مشروطيت او دموکراسي لپاره مبارزه تقريبا يوه پيړی تاريخ لري. دامبارزه چه دمختلفو فکري او سياسي جريانونواو نهضتونو په وجود کي پيل اودوام وموند، دټولو لوړو او ژورو اوسياسي ناکاميو سربيره دافغانستان دخلکو دسياسي او ټولنيزي پوهې اوتشکل په لوړتيا او د هيواد دټولنيزي او سياسي ودي او پرمختيا او بدلون او پرمختګ په لار کي ستر نقش او ځانګړی ځای لري؛ اما له بده مرغه دټولني دعمومي وروسته پاتې والی، دمنځنيو پيړيو استبداد او داساسي بدلونونو په لارکې دکورنی اوبهرني ارتجاع پرله پسي مقاومت له يوې خوا او دمترقي بدلونونو په تحقق کې بيړه، اراده ګرايي او چپ روي، اوپه ځانګړي ډول دمترقي سازمانونو په سياسي او سازماني ژوندکی ددموکراسي دفرهنګ دسطحې ټيټوالی او نه رعايت کول له بلې خوا هغه اساسي عوامل شميرل کيړي چی د افغانستان دموکراتيک غورځنک يي دنه هيريدونکو اوبي سارو قربانيو سره سره دماتی سره مخ کړی اوپدې ډول افغاني ټولنه په پرله پسې ډول داستبداد او ارتجاع په اسارت کې پاتې شويده.
افغاسنتان ته د دموکراسي نوي موج
داسې ښکار ي چه تاريخ تکراريږي. اووزموږ هيواد ديوه موقتی شا تګ وروسته بيا ددموکراسي په لار کې ګام ږدي. ددموکراسی اوسني موج دهغې دموکراتيکي پروسې ادامه ده چی دتيرې پيړي په نمايي کي پيل او د ١٣٤٣کال داساسي قانون وروسته کلونو کې دودي نوې مرحلې ته داخله او په هيواد کي دسترو بدلونونو او پيښو سبب شوه او افغانستان يي د ګړندي ودي په لار کي داخل کړ. دادي بيا په هيواد کې د دموکراسي اعاده کول په غوره موضوع او دورځې په شعار بدل شويدي. مګر سوال دادي چه ددموکراسي ددې «موج»  راتلوونکی به څه وي او دې هيوادته څوک دموکراسی راوړلي شي؟
په افغاستان کي ددموکراسی اوسنی موج په واقعيت کې د يوه پرادوکس يا تناقض بڼه لري. پدې معني چی له يوي خوا ددموکراسي داعادې لپاره دتيرو په پرتله ملي او بين المللي شراېط نسبتا مساعد شويدي، مګرله بلې خوا دهغه په لار کي خنډونه او عيني ستونځی وجود لري.
امکانات او فرصتونــه
قانونمند اقتصادي ـ ټولنيز بدلونونه او دسرمايداري په لور دهيواد پرمختيا، د ټولنې په جوړښت کې دنوو ټولنيزو قشرونو او طبقو رامنځته کيدل، دمنځنی طبقې دموقعيت ټينګتيا او دسياسي تحرک له برکته دخلکو دسياسي پوهې او تشکل لوړتيا، داستبدادی رژيمونو څخه د خلاصون او دقدرت داوږده بحران دپاي ته رسولو اساسي اړتيا او غوښتنه، دهيواد اکثريت سياسي او روٍښانفکري کړيو په هڅو، بيانيو اومرامونو کې دموکراسي ته مبارزه اوتعهد، او ترټولو مهم په نوي اساسي قانون کي ددموکراسی او مدني ټولني د ايجاد تسجيل او دنړيوالې ټولنې، امريکا او داروپا اتحادېې له خوا په افغانستان کې د دموکراسی او يو دموکراتيک نظام د رامنځته کولو په هڅو کي د مرستو اوملاتړ وعدې، زمونږ په هيواد کې دموکراسی ته دګذار مساعد شرايط او فرصتونه تشکيلوي. داامکانات بايد وسيعا وکارول شي او ددغوفرصتونو څخه ګټه پورته شي.
خنډونه او ستونځی
عمومي اقتصادي ـ ټولنيز او فرهنګي وروسته پاتي والی، ټوپک سالاري، سياسي خشونت، عدم تحمل او دسياسي سوله ايز اومدني رقابت پر ځاي د له منځه وړل، انتقام اخيستنې، دښمني اوداستبدادي فرهنګ پاتې شونې، سنت ګرايي او بنياد ګرايي، استبدادي او ارتجاعي تفکر او عادت، د مترقي او دموکراتيکو بدلونوپه برابر کې پرله پسې مقاومت، په دولت او دهيواد په سياسي ډګر کې ددموکراسي ضد کړيو کامل برلاسۍ اوسياسي انحصار او په نتيجه کې داساسي بدلونونو دتحقق په عمليه او جريان کې ددموکراسۍ دواقعي پلويانو دمشارکت په برخه کې خنډونه، تعصب، محافظه کارانه دريځ، منفي روشونه او بلاخره دنړيوالې ټولني غير شفاف، منفعت جويانه او غلط سياستونو اوروشونو، هغه عمده دلايل، عوامل او سببونه دي چی په افغانستان کي د دموکراسی او ديوي خلاصې ټولني د رامنځته کولو جريان، تخريب اودروي او افغانستان شاه ته بيايي.
نو څـــه بايد وشــی؟
دافغانستان معضله دنوي او زاړه، تجدد او زاړه پالنې، ارتجاع او پر مختګ مسله ده، چی دا د سلو کلونو را پديخوا مطرح ده اوهله به حل کيږي چی دخپلواکۍ اوتجدد، دمکراسی او ازادي، هراړخيز پرمختګ او ټولنيزعدالت پلوي سياسي جريانونه او ځواکونه په روانه ټولنيزه او سياسي مبارزه کې په پريکړوني او قاطع ډول برياليتوب تر لاسه کړي اوپه ټولنه کې دمسلط جريان په توګه ومنل او وپيژندل شي. دامقابله عيني خصلت لری او اوږده پروسه ده او راتلوونکی دپرمختګ دپلوی ځواکونو په ګټه ده. مګريوالی، قوي اوستر سياسي سازمان، سم انتخاب او سمه کړنلاره اودهغه دتحقق لپاره موثر ه او پرله پسې مبارزه، اصوليت، صداقت اوجسارت، انساني منش او روش، دنظر اوعمل يوالی او دپرګنو پراخ ملاتړ، ددي مبارزې دقطعي برياليتوب اساسي شرايط تشکيلوي.
د عمل پروګــرام کـــوم دی؟
په نوي اساسي قانون کې دانساني ـ ملي، دموکراتيکو او مترقي ارزښتونو دفاع او دهغه د تطبيق لپاره قانوني او سوله ايزه مبارزه، دعمومې ټاکنو وړاندي موده کې دټولو وسله والو ګروپونو د بې وسلې کولو روان پروګرام د سرته رسولو او په روانه سياسي پروسه کې ددموکراسی او مدني ټولني دپلوي ځواکونو دپراخ ګډون اويوالی لپاره ګډه هڅه کول، دازادو او منصفانه ټاکنو غوښتنه او دخلکو په خدمت کي ديوې مسلکی، کارا او موثري مرکزی او محلي دولتي ادارې د ايجاد او داداري فساد د له منځه وړلو لپاره مبارزه، دکلتوري ـ مطبوعاتي اوسياسي ازاديو دتامين لپاره د ژورناليستانو، ليکوونکو، اوهنرمندانو ديوالي او دملي يوالی دتحکيم لپاره موثره او ګډه مبارزه، دبشري حقونو په نړيواله اعلاميه کې دمندرجوموازينو او دنر اوښځو د حقونو دفاع اوملاتړ، او دښځو د يوي سراسري واحد سازمان رامنځته کول. دخلکو داقتصادي اواجتماعي غوښتنو او اړتياوو دتامين لپاره مبارزه او دضنفي سازمانونو ايجاد. دفرهنګي بيارغوني اود پوهانو، استادانو او ښوونکو دغوښتنو دتامين لپاره مبارزه او ګډې هڅې، دتروريزم اوبنيادګرايي، ټوپک سالارۍ او مخدره موادو دتوليد اوقاچاق پر ضد مبارزه او پدې برخه کی دټولو هڅو بې قيد اوشرطه ملاتړ، د سولې اوثبات، دموکراسی اوعدالت دتامين او د هيواد دبیا رغونې په برخه کې د نړيوالې ټولنې اوټولو هيوادونو دبې شايبه مرستو ملاتړ اودافغانستان ناپيلۍ اودفعالې او مثبتې بې طرفۍ دريځ او سياسي استقلال، تماميت او ملي حاکميت ساتل.
او څوک به دادندې تر سره کړی اوهيوادته دموکراسي راوړي؟
مسلما چه دعمل د پورته پروګرام تر سره کول دکومې خاصې ډلې کار ندی او دموکراسي هم دهيچا په انحصار کي قرار نلري او هرڅوک کيداي شي دموکرات واوسيږي. اوس چه حتی دپخوانيو جهاديانو له منځه هم ځيني کړۍ دموکراسی ته مخ اړوي اد دپخوانيو مرامونو اوشعارونو څخه تيريږي او په خپلو فکرونوو، سياستونو اوروشونو نوې کتنی کوي، په عمومي ډول يو مثبت انکشاف شميرل کيږي. پريږده چی دتجدد، پر مختګ او دموکراسی پلويان زيات وي او ددې موخو لپاره مبارزه پراختيا ومومي اودټولني ټولي برخې په بر کې ونيسي؛ اما تيوري اوتجربه ثابتوي چی په وروستي تحليل کې افغانستان ته هغه څوک دموکراسي راویلی شي چی دموکراسي د ارزش، ارمان اوتعهد په توګه مني او پيژني ېی او پدې لارکې ېې مبارزه کړي اوبې سارې قربانی ېی ورکړي او اوس هم په هيواد کي ديوه دموکراتيکې او مرفه ټولني درامنځته کولو لپاره مبارزه کوي.
د اځواکونه په ټولنه کې په پراخه اندازه وجود لري چی بايد په يوه ټوليز او سياسي سترغورځنګ کې چی دايجاد طرحه يي وړاندې شويده متحد او متشکل شي اوددريم ځواک په ټوګه د يوه سياسي الترناتيف دايجاد له لاري د جګړې، افراطيت، استبداداوارتجاع دځواکونو مقاومت شنډ اودعمل دپورته ذکر شوی پروګرام دتطبيق له لارې د افغانستان دمسلې دموکراتيک او عادلانه حل تامين اوپدې ډول د يوي مدرني، دموکراتيکي او خلاصې، پرمختللې او عادلانه ټولني درامنځته کولو لاره پرانيزي.

بامداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۲۰ـ ۰۴۱۶

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

Copyright ©bamdaad 2020

تاثیرات تحریم و قطع همکاری مالی بر وضعیت حقوق بشری

عبدالاحمد فیض

امروزسیاره زیبای ما روزهای دشواری را پشت سرمیگذارد. گسترش فزاینده پاندیمی کوید ۱۹ حیات همنوعان را درمجموع جهان به تهدید گرفته است که به وضوح نجات دنیا ازاین مصیبت هولناک بدون همکاری ومشارکت فعالانه و بدون استثنای همه کشورها وملل جهان ممکن نخواهد بود ، لذا با عنایت به این تهدید بالقوه درمقیاس بزرگ، تداوم یا اعمال سیاست تحریم و قطع روابط وهمکاری های مالی به نهادها وموسسات بین المللی فعال درعرصه مساعدت های بشری و خدمات بهداشتی همگانی آنهم مرتبط به سازمان ملل متحد پیآمدهای منفی سنگین و ویرانگردرزمینه تضییع استاندرهای پذیرفته شده حقوق بشری درقبال خواهد داشت، اقداماتی هوشمندانه که دراین برهه حساس ازسوی برخی دولت ها درسطح روابط موجود بین المللی شاهد هستیم.

 اعمال تحریمات با توجه به اهداف آن وهکذا دوام ویا قطع مناسبات مالی دولت به جانب ثالث، حاوی کرکترحقوقی است، درجهان معاصرتحریمات اقتصادی بیانگراصول وارزش های تمدنی درنظام جهانی و مجموع الزامات و تکالیف دولت ازقواعد وهنجارهای بین المللی است، لذا درصورت تخطی ازاین ارزش های جمعی که معطوف برامنیت و ثبات بین المللی است، وضع وانفاذ تحریم های اقتصادی علیه جانب متخلف کسب مشروعیت مینماید.

محتوی کلی و ساختاری تحریم اقتصادی درفصل هفتم منشورملل متحد تصریح که با عبوراز یک پروسیدور اجرایی درشورای امنیت ملل متحد به منصه تطبیق قرارمیگیرد . این بدان معناست که وضع یک جانبه تحریم واقدامات مجرد دولت بدون توافق وصدورمجوزحقوقی شورای امنیت ملل متحد وجاهت نخواهند یافت. لذا با عطف توجه به ماهیت حقوقی این تداببیری تنبهی بین المللی، تحریم لزومأ بایست عاری ازعارضه های سیاسی، عیوب حقوقی و ساختاری بوده تا بتواند بمثابه یک عنصرمشروع درراستای پاسداری ازداعیه عمومی کاربرد حقوقی یابد.

مجموع تجارب جهانی ناشی ازاعمال تحریم گواه براین است که درنظام آشفته بین المللی تحریم دیگردرفقدان اهد اف ومحتوی ارزشی خود قرارگرفته ، و سلطه نظام یک قطبی موجب شده است تا رژیم تحریم پیش ازاینکه درقالب هنجاری پذیرفته کاربرد مشروع داشته باشد ، به یک سیمای خشن دوگانه چهره بدل نموده است. فصل جدید اعمال تحریم دربیش ازدو دهه گذشته بوضوح ثابت نموده است که رژیم تحریم پیش ازاینکه به مقاصد اصلی یعنی حفظ امنیت جمعی درنظام بین المللی بکارگرفته شود، به مثابه ابزاردخالت دولت ها معطوف به تحمیل زیان های جبران ناپذیری به مردمان عادی وتضییع فاجعانه حقوق بشری بوده است .

بی نیازازتردید و ابهام است که وضع تحریم مالی و یا قطع همکاری به نهادهای جهانی کمک رسانی درعرصه حقوق بشری درشرایط بحران ناشی ازاشاعه روزافزون اپیدمی کوید ۱۹ که گسترش وحشتناک فقرو تهی دستی را درمیان ساکنان کشورهای عقب مانده ومعروض به مشکلات داخلی درپی دارد، بطورآشکاربه کلیه اصول و ارزش های انسانی در تضاد قرارمیگیرد که درماده (۲۵) میثاق حقوق بشروماده (۵۵) منشورملل متحد وکنوانسیون حقوق اقتصادی و اجتماعی مصوب سال (۱۹۶۶) تجلی یافته است و درهمه این اسناد با اعتبارحقوقی بین المللی بطورصریح برحقوق انسانها مبنی برحق دسترسی به کلیه امکانات بهداشتی وسلامتی جسمی و روحی انسان تأکید گردیده است ، لذا دولت به مثابه ای اصلی ترین تابع وعنصرمسوول درنظام حقوقی جهانی ملزم میگردد تا مفاد مندرج دراسناد حقوقی فوق را درمواجهه با عنصرثالث بدون درنظرداشت نوع ، سطح وچگونگی روابط مطمح نظرقراردهند. هکذا علی الرغم تاکید برلزوم دسترسی انسان به حق سلامتی وغذای مناسب دراسناد متعدد حقوق بین المللی، منشور سازمان صحت جهان به مثابه مرجع مسوول نظارت ازسلامتی انسان، دولت های عضو را مکلف میسازد تا درراستای کنترول ونیز پیشگیری امراض کشنده و تهیه ادویه ضروری به همکاری صادقانه ادامه دهند.

اما با وصف این همه تاکیدات، ایالات متحده درشرایط دشوارکنونی، نه تنها برلزوم ادامه سیاست تحریم  و بی مبالاتی نسبت به پیش نویس کاهش تحریمات اقتصادی علیه دولت های معین که ازسوی تعدادی ازکشورها درشورای امنیت  مطرح گردیده بود ، پافشاری داشته بلکه سازمان بهداشت جهانی را نیزبه قطع کامل کمک های مالی به بهانه های ناموجهی درچنان شرایطی تهدید نموده است که خطرجهانی ناشی ازاشاعه ویروس کشنده کوید ۱۹ دولت ها وهمه بشریت را به مشارکت فعال درمقابله با این تهدید همگانی می طلبد ، لذا با عطف توجه به مسوولیت بین المللی دولت برپایه هنجارهای جهان شمول، ایالات متحده بطورآشکاربه دلیل استمرار رویکرد تحریم وعدم ادامه همکاری به نهاد بین المللی بهداشت، به نقض فاجعانه حقوق بشری متهم خواهند گشت، زیرا پیآمد ناشی ازاین اقدامات جز گسترش فقرو شیوع امراض درمیان بشریت تأثیری مثبتی درقبال نخواهد داشت.

بامداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۲۰ـ ۰۴۱۹

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

Copyright ©bamdaad 2020

مشکلات اقتصادی ناشی از ویروس کرونا در جهان و افغانستان

داکترعبدالرشید جانباز

اخیراْ بانک جهانی طی گزارشی پیشبینی نموده است که شیوع ویروس کرونا در جهان اختلالات بزرگ اقتصادی را بوجود آورده و هفت کشور آسیایی بشمول افغانستان را به رکود اقتصادی مواجه خواهد ساخت و رشد اقتصادی افغانستان را ۶ درصد در سال جاری پیشبینی نموده است. صندوق وجهی جهان نیز گفته است که جهان عمیق ترین رکود اقتصادی ناشی از شیوع وایروس کرونا را در طی هشتاد سال گذشته تجربه می نماید و بیشترین آسیب را کشورهای کم توسعه و در حال توسعه متقبل خواهند شد. هیات مدیره این صندوق تصمیم گرفت تا کمک هایش را در سال جاری از ۵۰ میلیارد دالر به یکصد میلیارد دالر افزایش دهد. این معضل سبب گسترش بیشتر فقر، بی کاری و بی ثباتی اقتصادی در این کشور ها بشمول افغانستان خواهد گردید

. کمک های که تا اکنون جامعه جهانی بخاطر مبارزه با وایروس کرونا به افغانستان نموده است:

بانک جهانی یکصد میلیون دالر ، اتحادیه اروپا ۱۱۷ میلیون ایرو، هند ۵۰ هزارتن گندم با یک مقدار ادویه و مواد بهداشتی ، چین مواد بهداشتی، کیتها و وسایل تست و تشخیص وایروس کرونا ،

ازبکستان مواد غذایی و بهداشتی و دولت افغانستان مبلغ ۲۵ میلیون دالر تخصیص داده است. که مجموع کمکهای نقدی جامعه جهانی با مبلغی که دولت افغانستان برای مبارزه با وایروس کرونا تخصیص داده، بالغ بر ۲۵۰ میلیون دالر میگردد. با در نظر داشت موضوعات فوق و آسیب پذیری کشور ناشی از شیوع بیشتر این وایروس، لازم است تا اختلافات سیاسی برخواسته از انتخابات هرچه زوتر میان ارگ و سپیدار پایان یابد و هر دو طرف بخاطر اتخاذ تصامیم مشترک در برابر مشکلات فوق، به ایجاد حکومت همه شمول موافقه نموده و تدابیر عاجل و ضروری ذیل را اتخاذ و عملی نمایند:

۱ ـ  باز نگری بودیجه توسعوی سال۱۳۹۹ ‌و حذف آن تعداد پروژه های که تاثیر بر کاهش فقر و بیکاری در کشور ندارند و بخش از نیازمندی های ضروری مردم را مرفوع کرده نمی توانند، و انتقال تخصیصات این پروژه ها به بودیجه مبارزه با کرونا و فقر.

 ۲ـ  دریافت منابع جدید عایداتی.

 ۳ـ  جلب سرمایه گذاری سکتور خصوصی با بسته های خاص حمایتی و تشویقی از سکتور خصوصی بخصوص در سکتور زراعت و مواد غذایی، تولید انرژی برق و مواد بهداشتی.

۴ ـ باز نگری جدی در مدیریت ادارات عوایدی و گمرکات با گماشتن افراد متخصص و متعهد به منافع ملی کشور.

۵ ـ مبارزه جدی با فساد گسترده مالی و اداری در تمام ادارات دولتی، بخصوص ادارات عوایدی و گمرکات کشور و قطع نمودن نفوذ افراد زور گو ، متنفذ، مفسد و اعمال مربوط به آنها در سطوح مختلف مدیریتی و رهبری این ادارات.

۶ ـ ممنوع ساختن تمام خریداری های تجملی و مصارفات غیر ضروری از قبیل رنگمالی دفاتر و تعمیرات، دیوار های کانکریتی، موتر، فرنچر، اثاثیه و لوازم دفتری و قطع معاشات امتیازی انعده افرادی که بنابر روابط در ادارات برای شان توزیع میگردد.

۷ ـ تعین یک کمیته ملی مبارزه با وایروس کرونا وفقر به اشتراک نماینده گان اقشار مختلف جامعه، اعم از نهاد های مسلکی، احزاب سیاسی ملی - دموکرات، جامعه مدنی، نهاد های کمک کننده ملی و جوانان رضاکار، جهت مدیریت همه موضوعات مالی ‌و فراهم آوری زمینه عادلانه کمک ها به نیازمندان در سراسر کشور و جلب کمک های جهانی در این زمینه.

۸ ـ  آغاز هرچه زوتر مذاکرات صلح با طالبان جهت ختم جنگ و برقراری آتش بس فوری بمنظور کاهش تلفات انسانی و هزینه های نظامی. به امید اینکه مردم ما نیز این وایروس را جدی گرفته، هدایات و مشوره های مسولین صحی و امنیتی کشور را جدا مراعت نمایند.

بامداد ـ دیدگاه ـ ۳/ ۲۰ـ ۰۴۱۳

Copyright ©bamdaad 2020