سایه بلند هیروشیما

درست هشتاد سال پیش بتاریخ ششم ماه اگست سال ۱۹۴۵ میلادی بمب اتومی ای بر فراز هیروشیما و سه روز بعد تر از آن بمب دیگری بر فراز ناگازاکی منفجر گردیدند . این رویداد نقطه عطفی بود که عصر هسته ای را آغاز نهاد واینک در این دور بار دیگر بی امنی های بزرگ به چشم میخورد .

نویسنده : کارین کریش مایر

برگردان : بامیک

کمی پیش از ساعت هشت صبح روز ۶ اگست ۱۹۴۵ م ،قوای دفاع هوایی جاپان سه فروند هواپیما را در آ سمان مشاهده نمود که به سوی شهر هیروشیما نزدیک می شدند . بنا بر تشکل کوچک آنها چنان پنداشته شد که هواپیما های کشفی اند و قابل آن نیستند تا راهگیری شوند . تنها بمردم هوشدار داده شد که هر گاه بمب افگن های بی ـ ۲۹ را می بینند به پناهگاه ها بروند . در ساعت هشت و شانزده دقیقه دیگر هرهوشداری ناوقت بود : ضربه ای مهلکی به وقوع پیوست که هیروشیما را در یک ثانیه به خاک هموار ساخت و عصر هسته ای جهان را رویکار ساخت . در ارتفاع ششصد متر بالای مرکز شهر هیروشیما بمب اتومی موسوم به « خرد بچه » و مجهز با یورانیوم و نیروی انفجاری دوازده هزار و پنجصد تن تی. ان. تی انفلاق نمود . پس از امواج انفجار که بخش عظیمی از شهر را به طور کل تخریب نموده بود آتش شدید یازده کیلومتر مربع مساحت دیگر را سوختاند . سمارق هسته یی برج ای را به ارتفاع سیزده هزار متر به بالا ایجاد نمود . سقوط آن بیست دقیقه بعد تر به شکل فروریخت باران رادیواکتیفی بر اطراف شهر صورت گرفت . اما کار به اینجا به پایان نرسید . بروز نهم ماه اگست کمی بعد تر از ساعت یازده بمبی دیگری با ساختمان پیچیده پلوتونیو می بنام « مرد چاق » که نتیجه مستقیم آزمایش ترینیتی روز شانزدهم جولای سال ۱۹۴۵ م در صحرای نیومکسیکو ( ایالات متحده ) بود بر فرق ناگازاکی فرود آمد . شرایط دید خوب نبود و هدف که عبارت از کنسرن سلاح سازی « میتسوبی شی » بود شناخته نشد . این بمب با نیروی انفجاری پانزده هزار تن تی. آن.تی نیم شهر را نابود کرد . به طور تخمینی یکصدو چهل هزار نفر در هیرو شیما و هفتادو چهار هزار نفر در ناگازاکی بالا تاخیر و یا کمی بعد ترقربانی پرتاب این دو بمب گردیدند . تعداد بیشماری در سالهای پسین در نتیجه پیآمدهای آنها چون سرطان جان های خود را از دست دادند .این بمب ها که دستور پرتاب آنها را هاری اس. ترومن ، رییس جمهور ایالات متحده امریکا صادر نموده بود اهداف سیاسی مطروحه را برآورده ساختند : جنگ جهانی دوم در آسیا به پایان رسید و جاپان بتاریخ دوم سپتامبر ۱۹۴۵ میلادی تسلیم گردید . کمی بعد تر تناسب قدرت تغیر یافت . ایالات متحده امریکا و اتحاد شوروی که متحد همدیگر در مقابل نازی ها بودند ساحات جنگ پیشین را به دو زون نفوذ تقسیم نمودند . آنها به دو ابر قدرت ای تبدیل شدند که در دوران جنگ سرد به تسلیحات اتومی پرداختند . شعار انها متناقض بود زیرا گفته میشد که تسلیحات بیشتر به منظور جلوگیری از ضربه هسته ای است و با نیروی بیشتر می توان به این ضربه پاسخ داد .توجیه آنها عبارت از این بود که این سلاح مخرب باید بار آورنده صلح باشد .

بمب اتوم بر خاسته از پروژه منهتن امریکایی بود .

پروژه مخفی سلاح ها ی هسته ای در سالهای ۱۹۴۰ میلادی تحت رهبری علمی جی رابرت اوپن هایمر با کمک های سرسام آور در صحرای لاس انجلس شکل گرفت .

دو گروهبندی در ایالات متحده امریکا

هنوز در ماه جون ۱۹۴۵ م گروهی از دانشمندانی که در پروژه منهاتن سهیم بودند با گزارشی بنام فرانک سعی نمودند تا از پرتاب بمب های اتومی بر جاپان جلوگیری کنند . در این هنگام پروژه یورانیم نازی های المان با دشواری ها مواجه بود ولی در اتحاد شوروی در پایان جنگ پیشرفت چشمگیر نسبت به آنچه که تصور می گردید در نتیجه اطلاعات جاسوسی وجود داشت . گیورگ شتاین هاوزر رادیو ایکولوگ اتریشی برای « استاندارد ا» ظهار نمود که عامل اصلی فزیکدانی بنام کلاوس فوکس بود که پژوهش های سلاح اتومی امریکا را به ماسکو انتقال داده بود . او خاطر نشان ساخت : « اگر اتحاد شوروی در سالهای جنگ دوم جهانی برنامه هایی برای سلاح اتومی نمی داشت احتمال آن بود تا این پروسه برگشت پذیر می شد » .

اما برگشتی از تولید سلاح هسته ای وجود نداشت . دو گروهبندی بوجود آمده بود : نخست گروهی در اطراف اوپن هایمرکه پس از جنگ به این مساله پرداخت که ایالات متحده چگونه به خلع سلاح رسیده و همه دستگاه ها را تخریب نموده بتواند . همه جزییات تخنیکی باید علنی گردند و در مقابل بازرس ها در همه کشور ها اجازه فعالیت داشته باشند . شتاین هاوزر متذکر شد که این نظر همانا مفکوره آژانس بین المللی انرژی اتومی است که با ویتوی اتحاد شوروی رد گردید . گروه اوپن هایمر سپس تقاضا نمود تا سلاح های هستوی تنها برای میدان نبرد ساخته شوند . در نتیجه این مفکوره کلاهک های هستوی تاکتیکی ایجاد گردیدند.

گروه دیگرپیرامون ادوارد تیلر گرد آمدند . آنها همچنان همکاران پروژه منهتن بودند . تیلر در جهت پروپاگند ساخت ماشین های نابوده کننده بزرگ یا سلاح های اتومی استراتیژیک برای باز دارندگی کار می نمود .آزمایشات روی زمینی سالهای ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی که با انکشاف بیشتر سلاح های اتومی و بمب های هایدروجنی همراه بود اثرات عمیقی را از خود بجا گذاشت . این اثرات نه تنها در کلتور پاپ بلکه در شهر سازی نیز دیده میشد . گسترش مساحت شهرهای امریکایی بایست بار فاجعه آمیز یک حمله ممکن هستوی را کاهش دهد . البته پیآمد های آنرا میتوان در خود پلان ها نیز بخوبی مشاهده کرد . در سال ۱۹۶۳ میلادی که قرارداد منع آزمایشات سلاح هستوی در اتمسفر زمین ، در فضای خارجی و زیر آب ( پی تی بی تی ) به امضا رسید مقدار سی ۱۴ ( ایزوتوپ کاربن رادیو اکتیف ) در اتمسفر زمین دو چند گردیده بود . سایر هسته های رادیو یی که از آزمایشات بمب های اتومی بیرون آمده بودند هنوز هم در زمین و ارگانیزم ها دیده می شوند .بزرگترین نیروی انفجاری حاصله بمب هایدروجنی با ظرفیت پنجاه و هفت میگا تن تی ان تی بود که در سال ۱۹۶۱ میلادی دراتحاد شوروی منفجر شد . پدر این بمب اندره ساخاروف همانند اوپن هایمر سپس خواهان جهان عاری از سلاح هستوی گردید . در سال ۱۹۷۰ قرار داد منع گسترش سلاح اتومی به تصویب رسید که هدف آن خلع سلاح هسته ای کامل بود وامروز نسبت به هر وقت دیگر بی اثر باقی مانده است . مدت ها دوام کرد تا آزمایشات زیر زمینی ممنوع اعلام گردید .

دوران جدید تهدید

گیورگ شتاین هاوزر می گوید که سرانجام اصل بازدارندگی مفید واقع شد . جنگ های نیابتی در کوریا و ویتنام وجود داشتند ولی تصادم بزرگ میان ایالات متحده و اتحاد شوروی رخ نداد . اما روسیه از زمان جنگ اوکراین بدینسو چندین بار با بکار گرفتن سلاح هسته ای تهدید نموده است در حالیکه ایالات متحده تا شام روز جمعه ( اول اگست ) در مورد آن حرف نمی زد . اینک دونالد ترامپ بر اساس گفته خودش امر انتقال دو زیر دریایی اتومی آنکشور را به نزدیکی های روسیه صادر نموده است .

امروز پس ازهشتاد سال گذشت از رویداد های هیروشیما و ناگا زاکی خطر استفاده از سلاح هسته ای تا چه اندازه بزرگ است ؟

بر اساس گفته کارشناس اتومی باز دارندگی هنوزهم موثر است ولی با بروز هر بازیگر جدید « نا امنی » و «غیر قابل پیش بینی » بیشتر میگردد . بر علاوه ایالات متحده امریکا ، روسیه ، فرانسه ، چین و بریتانیا که قرارداد منع گسترش سلاح های هسته ای را امضا نموده اند کشور های اسراییل ، پاکستان ، هند و کوریای شمالی نیز دارای سلاح های اتومی اند . برنامه اتومی ایران در نتیجه حملات اسراییل کم از کم به عقب انداخته شده است . بر اساس اظهارات موسسه تحقیقات صلح « سیپری » جهان ما وارد دوران جدیدی از تهدید می گردد . کشورهای جدید در حال حاضر دارای دوازده هزار و دو صد اسلحه اتومی اند که از آنجمله نو هزار و پنجصد آن ها قابل استفاده می باشند .از ذخایر اسلحه اتومی کمتر کاسته و بیشتر درمدرنیزه سازی داشته های موجود کار میشود . آيا جنگ اتومی منتفی است ؟ شتاین هاوزر با تاسف ابراز میدارد که نه . چنین نگرانی هایی بود که او پس از توظیف به دانشگاه تخنیکی ویانا در سال ۲۰۲۲ تصمیم به خریداری دیدکتور جدید گرفت . با این وسیله میتوان به سرعت انتشار پلوتونیم را پس از یک انفجار هسته ای اندازه کرد . شتاین هاوزر گفت : « در حال حاضر احساس می کنم که ما خود را از سالی به سالی به امید اینکه کسی به تکمه سرخ فشار ندهد ، نجات میدهیم . ما به هر ماه ای که این امر رخ ندهد خوشحالیم .» او بنا بر وضع تهدید هسته ای پراگنده آرزومند دوره جنگ سرد سالهای ۱۹۸۰ است زیرا در آنزمان جبهات روشن ، پایه های گفتمان و صداقت در مباحثات وجود داشت . این دقیقا همان چیزی است که اکنون از دست رفته است .

تذکرات بامداد :

ــ پرتاب بمب های اتومی ایالات متحده امریکا بر مردمان غیرنظامی شهرهای هیرو شیما و ناگازاکی بدون هر گونه هوشداری صورت گرفت و غافلگیرانه بود .

ـــ ادعای اشتاین هاوزر در مورد ساختن بمب اتوم در اتحاد شوروی بر اساس اطلاعات جاسوسی دقیق نیست . فزیک دانان شوروی در سالهای پس از فروپاشی شوروی به صراحت بیان نمودند که آنها پیش از دسترسی به اطلاعات درمورد بمب اتومی ایالات متحده امریکا خود به قابلیت شکافتن هسته اتوم رسیده بودند و پلان تولید سلاح هسته ای را نیز آماده داشتند . مطالعه پلان های ساختمان بمب اتومی ایالات متحده امریکا کار آنها را برای سه تا چهار سال به تعویق انداخت . زمانیکه ترومن در ملاقاتی با استالین و چرچیل از سلاح هسته ای خود سخن گفت استالین با تبسمی و لحن آرامی به سخنان او گوش نهاد . مبصرین چنین گفتند که استالین در آن زمان نه تنها از این سلاح اگاهی داشت بل خود در پی تولید آن بود .

ــ اوپن هایمر بنا بر نظریات صلح خواهانه و ضد جنگ خود در ایالات متحده سالها مورد استهزا و تحقیر قرارگرفت.

برگرفته از روزنامه اشتاندرد ، اتریش ، ۸ اگست ۲۰۲۵

بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۲۵ـ ‍۰۹۰۸