مذاکرات سه ‌روز رهبران گروه جی۷

 

رهبران گروه ۷ کشور پیشرفته سرمایه‌ داری جهان ( المان، کانادا، ایالات‌ متحده امریکا، فرانسه، ایتالیا، جاپان و انگلستان ) از ۲۴ ـ۲۶ اگست ۲۰۱۹ترسایی  در « بیاریتز » واقع در جنوب‌ غربی فرانسه، گردهم آمدند. این گردهمایی مسایل بسیار مهم جهانی ازجمله: ادامه یافتن بحران اقتصادی جهانی و تبعات آن، جنگ تجاری شدت ‌یابنده میان امریکا و چین، تنش فزاینده و تهدید آمیز میان امریکا و ایران بر سر توافق ‌نامه برجام، بحران محیط زیست و آتش‌ سوزی دامنه‌ دار بی‌ سابقه در جنگل ‌های آمازون، پیآمدهای خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برگزیت)، و معضل قراردادهای تجاری چند جانبه را برای حل پیشِ روی داشت.

سوال اساسی این است که نتایج مذاکرات این سه ‌روز را تا چه حد در برخورد با مساله‌های اشاره شده در بالا می ‌توان موفق دانست؟ با نیم‌ نگاهی به گزارش‌های متعدد از رخدادهای این سه روز و نظرات ابراز شده از سوی شرکت کننده گان در نشست و در مصاحبه‌ های‌ شان، می ‌توان دریافت شکاف بین کشورهای شرکت کننده که از قدرت ‌گیری لیبرالیزم ناسیونالیستی ناشی شده است ( بررغم فضای به ‌ظاهر دوستانه این نشست ) تصمیم‌ گیری مشخص در مورد تک ‌تک مساله‌ های مطرح در این گردهمایی را با دشواری روبرو گردید. دونالد ترامپ به‌ کمک متحدانی تازه، همان ‌گونه که پیش ‌بینی می‌ شد، انعطاف ‌ناپذیری‌اش در برابرهمه موضوع ‌های مورد بحث اجلاس را به ‌نمایش گذاشت. باوجود تلاش‌های امانویل ماکرون، در مقام میزبان این نشست، به ‌منظور به ‌وجود آوردن فضای ضرور برای رسیدن به توافق بر سر حداقل‌ها، حقیقت امر اینکه مشکل بتوان عمق اختلاف‌ها در نشست گروه ۷ در ارتباط با اکثر موضوع‌ های اساسی مطرح شده درآن را از نظرها پنهان نگه داشت. 

ماکرون خود در سخنرانی ‌اش در روز سه ‌شنبه ۵ سنبله در جمع سفیران در کاخ الیزه در پاریس اظهار داشت: « نظم جهانی به ‌طرزی بی‌ سابقه‌  به‌هم ‌ریخته است و در تاریخ ما نخستین باراست که  تحولاتی بزرگ، کم‌ وبیش در همه زمینه‌ ها، به تغییر شکل و ساختار ژیوپولیتیکی و راهبردی جهان منجرشده است. ما بدون شک درحال تجربه پایان گرفتن هژمونی غرب بر جهان هستیم.»

ماکرون: میانجی بین امریکا وایران         

ازهفته‌ ها پیش از این نشست مشخص بود که مساله روابط ایران و امریکا و ضرورت بهبود یافتن وضعیت اتحادیه اروپا نقشی برجسته‌ در دستورکار این نشست و بحث‌های آن خواهد داشت. ملاقات و گفت ‌وگوی ولادیمیر پوتین  رییس‌ جمهور فدراسیون روسیه، با همتای فرانسوی ‌اش و چندین مکالمه تلفنی گزارش شده میان حسن روحانی و ماکرون، از مطرح شدن مساله اختلاف ‌های شدت ‌یابنده دولت ‌های امریکا و جمهوری اسلامی ایران در نشست سران گروه ۷ حکایت می ‌کرد.

فرانسه در جهت حفاظت از منافع تجاری و اقتصادی و ژیوپولیتیک اتحادیه اروپا و به ‌نماینده گی از آن در ۱۸ ماه اخیر بارها از ضرورت ادامه برجام و بازگشت دولت امریکا به آن سخن گفته است. درواقع در یک سال اخیر کوشش‌های فرانسه و المان در ارتباط  با به ‌وجود آوردن سازوکاری مناسب به ‌منظور اجرایی کردن تعهد های اتحادیه اروپا نسبت به ایران در زمینه توافق برجام، گرچه به‌ دلیل تحریم‌های بانکی و مالی امریکا و گسترش دامنه آن ‌ها ناموفق بوده، اما به‌ هر حال جریان داشته است. ماکرون در سخنرانی روز ۵ سنبله خود که به‌ نوعی تبلور جمع‌ بندی نتیجه نشست بود، در تایید نقش فعال دولت فرانسه به ‌نمایندهگی از متحدان خود در اتحادیه اروپا  در ارتباط  با برقراری پلی ارتباطی به‌ منظورعملی شدن مذاکره میان ایران و ایالات ‌متحده، اظهار داشت: « ما باید نقش یک قدرت موازنه ‌گر را داشته باشیم و مثلاً این نقش را در مورد ایران داریم: در روزهای گذشته در بیاریتز نه‌ تنها برای دخیل کردن فرانسه در ایجاد رابطه میان تهران و واشنگتن بلکه برای کاهش تنش‌ ها و پیدا کردن راه‌حل موقعیتی را ایجاد کردیم. نقش ما در چنین مواردی هماهنگی بین قدرت های بزرگ است. متحدان ‌مان ازجمله امریکا را حفظ می کنیم اما با آزادی عمل، راهبردهای‌ مان را بر اساس منافع ‌مان تعیین می کنیم. دشمنِ دوست ما، همان ‌طوری که در هفته‌ ها و روزهای گذشته نشان دادیم، الزاماً دشمن ما نیست. از سوی دیگر تلاش کردیم با دعوت از طرف ایرانی کاهشی در تنش را باعث شویم که به خاطر برقرار نبودن گفت ‌وگو میان دو طرف بالاگرفته است. این کار را با حمایت شرکای اروپایی ‌مان انجام دادیم. نتایج اولیه را گرفتیم. در صحبت‌های دوجانبه با طرف ایرانی نشانه‌هایی دیدیم که از طریق تامین خواست‌‌های اقتصادی  و مالی، امکان حل مساله وجود دارد.»

 دونالد ترامپ درباره سفر وزیر امور خارجه ایران، آقای محمد جواد ظریف، چنین گفت: « این سفر با توافق کامل من انجام شده » و اضافه کرد: « در اصل برای این بازدید، رییس جمهور ماکرون تایید مرا خواست و من به او گفتم: اگر ابن چیزی است که شما می‌ خواهید، انجام دهید.» و در ادامه چنین تأکید کرد: « من در جریان همه کارهایی که [ماکرون] کرده هستم  و با آن‌ها موافقم.»  دونالد ترامپ با انجام ملاقات ماکرون و وزیر خارجه فرانسه با ظریف در محل برگزاری اجلاس سران گروه ۷ موافقت نکرد و گفت:« ملاقات با او [ظریف] خیلی زود است.» با اینهمه، از سوی دیگر وزیر امور خارجه ایران اطمینان می ‌دهد که اخیراٌ از او دعوت شده بود تا  با رییس جمهور امریکا در کاخ سفید ملاقات کند .در روز ۵ سنبله امانویل ماکرون همچنین احتمال ملاقات روسای جمهور دو کشور متخاصم، یعنی دونالد ترامپ و حسن روحانی، را اعلام کرد. ماکرون در یک کنفرانس مطبوعاتی مشترک با دونالد ترامپ چنین اظهار داشت: « فرانسه شرایط یک دیدارمیان دو رییس جمهور امریکا و ایران را فراهم کرده است. این دیدار می‌ تواند درنهایت به یک توافق بینجامد.» دونالد ترامپ در پاسخ به سوال یک روزنامه‌ نگار درباره چنین توافقی، گفت: « اگر شرایط اجازه این کار را بدهد، بدون شک من موافقم. اما تا آن زمان آنها (رهبران ایرانی) باید برخورد مناسبی ارایه دهند.» حسن روحانی رییس جمهور ایران همان روز اظهار داشت که برای چنین جلسه‌ ای آماده است.

به ‌هرحال، این مشخص است که جمهوری اسلامی ایران برای انجام برخی مصالحه‌ها در ارتباط با موارد اختلاف ‌نظر زیرفشار شدیدی قرار دارد. امانویل ماکرون تأکید می ‌ورزد که هدف این است که « ایران سلاح اتمی تولید نکند و هیچ درگیری در منطقه ایجاد نشود.» دونالد ترامپ در ماه می ۲۰۱۸ دلیل خروج از توافق برجام را محدود بودن ممنوعیت غنی ‌سازی تا سال ۲۰۲۵ اعلام کرد، و امانویل ماکرون نیز همواره با این خواست همراهی کرده است.                            

رییس جمهور امریکا در نشست بیاریتز دوباره خواستار یک توافقنامه طولانی‌ مدت ‌تر شد. او با اشاره به برجام گفت: « این قرارداد بدی بود و نباید امضا می ‌شد. نباید به آن‌ها [به ایران یا ایرانیان] اجازه آزمایش موشک ‌های بالیستیکی داده می‌ شد. [بازرسان و تحقیق کننده گان ما] به برخی مراکز دسترسی نداشتند.»  دونالد ترامپ سپس به کار موردعلاقه‌ اش یعنی دادن اطلاعات نادرست پرداخت و گفت: « ایرانی‌ها در مذاکره قوی هستند. ببینید چه بر سر جان کری و اوباما آوردند. هواپیماهای کامل، پول نقد، هواپیماهای پر از اسکناس بانکی.» امانویل ماکرون هم آن ‌ها را تکذیب نکرد، به ‌این دلیل که نمی ‌خواست تلاش ‌های انجام شده خودش را  در روزهای آخر به‌ خطر بیندازد.

 برای دونالد ترامپ و امانویل ماکرون مساله ایران فقط پرونده هسته‌ ای و برجام را در بر نمی ‌گیرد. رییس جمهور امریکا باز هم در نشست گروه ۷ ایران را کشوری طرفدار تروریزم در دنیا معرفی کرد. امانویل ماکرون هم در این نشست تاکید کرد که ایران از تلاش ‌هایش در مورد تولید تجهیزات نظامی « موشکی » و به ‌ویژه تلاش برای گسترش « هژمونی» ‌اش در منطقه باید دست بردارد.

آنگلا مرکل، صدراعظم المان، با اشاره به اینکه ایالات متحده امریکا از گفت ‌وگوهای مقام‌ های اروپایی با ایران استقبال کرده‌ است، افزود: « رهبران گروه هفت بر سر این ‌که ایران نباید به سلاح هسته ‌ای دست پیدا کند توافق نظر دارند و اتفاق نظر دیگر آنان این است که یک راه‌ حل سیاسی برای این مساله باید پیدا کرد. خانم مرکل همچنین تأکید کرد که، منفعت بزرگ همه در «  حل مسالمت ‌آمیز مساله ایران است، اما این کار ساده‌ای نیست.» اینکه امریکا به چه قیمتی آماده است همهٔ تحریم‌های اعمال شده بر ایران را بردارد، درحال حاضر مشخص نیست. 

 ماکرون قهرمان قرارداد های تجاری چند جانبه   

ماکرون با استفاده از موقعیت رسانه ‌ای نشست گروه ۷ کوشید تا همچو چهره جهانی ‌ای برتر و موفق در بستن قراردادهای تجاری چند جانبه و رفع معضل‌ های بین‌المللی ظاهر شود و آن را به ‌منظور رهبری اروپایی فرانسه با پوشش « حاکمیت اروپایی» تحکیم کند. تعجب ‌آور نبود که او ایجاد « نیروی دفاعی اروپایی »  را مطرح کند. او به‌ خواست فرانسه در پایه‌ گذاری دفاع اروپایی، یعنی درواقع ایجاد یک ارتش « اتحادیه اروپا » یی تأکید کرد. او گفت که انگلستان به‌ رغم « برگزیت » (خروج انگلستان از اتحادیه اروپا که در جریان است) در چنین مکانیزم دفاعی اروپایی جای خود را خواهد یافت. ماکرون برای اینکه از ناراحت شدن دونالد ترامپ در این زمینه جلوگیری کند، یادآور شد: « این دفاع اروپایی مکمل ناتو خواهد بود. »  او همچنین شرکت فرانسه در مسابقات تسلیحاتی را با تایید تعهد پاریس بر افزایش بودجه دفاعی خود به ‌میزان حداقل ۲ درصدِ تولید ناخالص ملی کشور تأکید ورزید.

در ارتباط با آتش‌ سوزی‌ های هفته‌های اخیر در جنگل‌ های آمازون (در برازیل) که ضربه ‌ای ویران کننده‌ به تعادل شکننده کنونی اکوسیستم جهانی وارد کرده و باز هم وارد خواهد کرد، امانویل ماکرون توجه خود را در این زمینه به « بحران بین‌المللی » ‌ای که ایجاد شده متمرکز و بر آن تأکید کرد. حقیقت امر این است که، رهبران کشورهای گروه ۷ برای برخورد موثر و هماهنگ با مساله اضطراری محیط زیست جهان عزم جدی ندارند و در این عرصه همواره منافع کوتاه‌ مدت اقتصادی کشورهای ‌شان را مدنظر داشته‌ اند. ژاک شیراک، یکی از روسای جمهور معروف پیشین فرانسه در سال‌ های دهه ۱۹۹۰ ترسایی گفته بود: « خانه ‌مان درحال سوختن است و ما به‌ جای دیگری نگاه می‌کنیم » !

امروز پس از سال‌ها بی ‌توجهی، مساله معضل ‌های ناشی از انهدام و ویرانی جنایتکارانه آمازون در رأس دستورکار نشست گروه ۷ به ‌ریاست رییس جمهور فرانسه قرار گرفته است. سه‌شنبه ۲۰ اگست انستیتوت تحقیقات فضایی برازیل تخمین زده بود که آتش‌ سوزی جنگل‌های آمازون در هفت ماه گذشته ۸۴ درصد افزایش داشته است. ژایر بولسونارو، رییس جمهور راست افراطی برازیل، که بحران محیط زیستی جهانی به ‌دلیل انهدام فاجعه‌ بار جنگل‌های آمازون از سوی سودجویان فاسد و زمین‌ خواران را انکار می‌ کند، به ‌تلافی این افشاگری، مدیر انستیتوت تحقیقات فضایی برازیل را در نیمه اسد امسال از کار برکنار کرد. ژایر بولسونارو، برعکس، آتش‌ سوزی‌ها را « قدام‌ های جنایی» از سوی سازمان ‌های غیردولتی فعال در زمینه حفظ محیط زیست دانست، ادعایی که بر نگرانی و خشم افکارعمومی و محفل‌های مسوول بین ‌المللی افزود.

امانویل ماکرون که ۱۵ روز پیش از نشست گروه ۷ موافقت‌ نامه « مرکوسور »  را در مورد یاری دادن به دولت‌ های کشورهای مجاور جنگل‌ های آمازون به‌ منظور کمک به حفظ « ریه تنفس جهان » پذیرفتنی ارزیابی می‌کرد، به مخالفت با آن تهدید کرد که اظهارنظرهایی گوناگون در بین اعضای اتحادیه اروپا را موجب گردید. لیو وارادکار، نخست‌ وزیر ایرلند، هشدار داد: « اگر برزیل به تعهدات محیط زیستی عمل نکند، ایرلند به‌هیچ‌ وجه به توافقنامه مرکوسور رأی نخواهد داد.»  این در حالی است که پدرو سانچز، نخست‌ وزیر اسپانیا، این توافقنامه تجاری را در بر دارنده « فرصت‌هایی عظیم برای دو قاره» دانست. آلمان که اقتصاد آن به‌ دلیل کاهش صادرات به کشورهای نوظهور درحال افول است، از زبان سخنگوی دولت خود اعلام کرد: « شکست توافقنامه مرکوسور به کاهش آتش‌ سوزی آمازون کمک نخواهد کرد.»

نیولیبرالیزم ملی‌ گرا در تلاش برپایی هرج ‌ومرج  و سردرگمی                              

در ارتباط با موضوع‌ های کلیدی مورد بحث در نشست گروه ۷ و ازجمله: جنگ تجاری با چین، مالیات بر کمپانی‌های غول ‌پیکر اینترنتی، خروج انگلستان از اتحادیه اروپا، ایران، وجزاین‌ها، دونالد ترامپ به ‌کمک متحدان تازه‌ اش ( که با عینکی شبیه عینک او به جهان می ‌نگرند )  انعطاف ‌ناپذیر بودنش را در تمامی بحث‌ها به‌ نمایش گذاشت. باوجود تلاش برخی و دل ‌بستگی‌های ظاهری ‌شان، مشکل بتوان عمق اختلاف‌ها را درنشست گروه ۷ در ارتباط با اکثر موضوع‌ های اساسی از نظرها پنهان کرد. این اختلاف آن چنان مشخص بود که دونالد توسک، نولیبرال پولندی و رییس پیشین شورای اروپا، معتقد است: « شاید این نشست آخرین فرصت بازسازی سیاسی برای ما بود.» فراتر از شکاف بین متحدان سابق نظیر فرانسه و المان در مورد برازیل، آتش‌ سوزی جنگل‌ های آمازون، توافق ‌نامه مرکوسور و بنابراین در ارتباط با بولسونارو رییس جمهور راست افراطی برازیل، بین هواداران « نولیبرالسم ملی‌ گرا »  مانند دونالد ترامپ با دیگر رهبران گروه ۷ که هنوز به مزیت‌های رویکردهای چند جانبه برای جهانی‌ سازی سرمایه‌ داری معتقد هستند، گسست اساسی‌ای مشخص وجود دارد.

توازن قدرت گروه ۷ در سه سال گذشته بی‌شک تغییر یافته است. در بین ۷ رهبر کشورهای شرکت کننده در نشست، به‌ جز دونالد ترامپ حداقل دو کشور به رویکردی نسبتاً « ملی‌ گرایانه » برای مدیریت جهان متمایل ‌اند: شینزو آبه، نخست‌ وزیر جاپان، و بوریس جانسن، نخست ‌وزیر جدید بریتانیا، و نخست ‌وزیر ایتالیا، یعنی ژوزپه کونته، که در شرایط دشوار سیاسی حاکم بر ایتالیا  نمی ‌تواند  روند « ملی‌گرایانه »  مخرب را تضعیف کند.

نماد این شکاف بین قدرت‌ های بزرگ غربی اعلام ایجاد منطقه تجاری آزاد گسترده‌ای بین امریکا و انگلستان بود  که گویا قرار است مشکلات خروج انگلستان از اتحادیه اروپا را جبران کند. دونالد ترامپ وعده انعقاد « این توافقنامه خارق‌العاده که هرگز تاکنون اتفاق نیافتاده »  را در جریان نشست گروه ۷ رسماً اعلام کرد.

 دیگر مساله‌های مهم مطرح در نشست نیز با مصالحه ناپذیری یکپارچه و نفوذ ناپذیر رییس‌ جمهور امریکا مواجه شدند. او بر قصد خود به ادامه دادن به جنگ تجاری با چین تأکید کرد. ترامپ جمعه گذشته ۲۳ اگست، تصمیم خود به اعمال مالیات ۲۵ تا ۳۰ درصدی بر برخی تولیدات چینی (به مبلغ ۲۵۰ میلیارد دلار)، و مالیات ۱۰ تا ۱۵ درصدی بر دیگر تولیدات چینی (به‌مبلغ ۳۰۰ میلیارد دلار) را اعلام کرد. پکن در پاسخ به آن، اولین تلافی تعرفه ‌ای را در حد ۷۵ میلیارد دلاربرتولیدات امریکا اعلام کرد. دونالد ترامپ در نشست گروه ۷ در  بیاریتز با هرگونه بحران ‌زدایی میان چین و امریکا مخالفت کرد. درحالی ‌که ادامه این مشاجره یکی از عامل‌ هایی است که روند کلی رکود فعالیت‌های اقتصادی جهانی ( رکودی که تا اکنون بر اقتصاد اروپا اثراتی داشته و می‌ تواند به امریکا هم سرایت کند)  را می ‌تواند تشدید کند. بسیاری از اقتصاددانان امریکایی بر این باورند که این رکود فعالیت‌های اقتصادی ‌اجتناب‌ ناپذیر است. باوجوداین خطرات اعلام شده، دونالد ترامپ انعطاف‌ناپذیر باقی می ‌ماند و اعتقاد دارد که احیای سلطه امریکا از طریق « دیپلوماسی معامله » و یک ‌جانبه‌ گرایی امکان ‌پذیر است، « دیپلوماسی» ای که تمامی ابعاد توازن قوا(  سیاسی، اقتصادی، نظامی)  را به‌ منظور تحمیل یک تصمیم در هم می‌آمیزد. / نامه مردم

 

 بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۱۹ـ ۰۸۰۹ 

یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب آبادی افغانستان دراسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است.

Copyright © bamdaad 2019