خاورمیانه بر روی خط آتش
اردشیر زارعی قنواتی
هیچگاه اوضاع خاورمیانه این چنین بد و متلاطم نبوده است و به همین دلیل با اهداف تجاوزکارانه خارجی یک حرکت اشتباه می تواند در این خط آتش یک فاجعه بزرگ را رقم بزند و در چنین شرایطی بازیگران خط مقدم در صورت اشتباه می توانند سیبل تهاجمات خارجی باشند.
حال و روز امروز خاورمیانه حداقل در حوزه کشورهای خلیج ، عراق، سوریه، فلسطین و یمن نه تنها خوب نیست که به شدت هم وخیم است چنانچه بیشتر به یک بیمارعاجل در وضعیت وخیم می ماند. از آنجا که مشکلات و رخدادهای این منطقه تا حدود زیادی در یک پیوند نزدیک با هم قرار دارند هم اکنون اوج گیری منازعات درهمه این حوزه ها نشان می دهد که منطقه در حال یک پوست اندازی و به احتمال زیاد تشدید درگیری های جدید است که می تواند همین تتمه ثبات موجود را هم بر باد دهد.
از طرف دیگر درهرسه بعد ملی، منطقه ایی و بین المللی هم اینک همه نیروهای رقیب درتقابل با هم قرارگرفته اند و از مرحله رقابت های نیابتی هم درحال گذار به مرحله رویارویی مستقیم می باشند. به یک تعبیر بسیارساده و عینی می توان گفت که خاورمیانه هم اکنون بر روی خط آتش قرارگرفته است و یک حرکت نادرست سیاسی و اشتباه محاسبه نظامی می تواند یک فاجعه منطقه یی را به دنبال داشته باشد. این وضعیت در شرایطی که نیروهای الترناتیف درمنطقه هیچ نشانه ایی ازکاهش تنش را نشان نمی دهند دست قدرت های فرامنطقه یی برای دخالت بیشتر و شراکت در تجاوزات مستقیم را افزایش داده است. اظهارات هفته های اخیر از سوی رهبران امریکایی که واکنش متقابل رهبران روسیه را به دنبال داشت به خوبی نشان می دهد که وضعیت وخیم و شکننده تراز آنست که گمان می شود.
در خلیج به موازات بازگشت تحریم های امریکای علیه ایران بعد از خروج دونالد ترامپ، از توافق هسته یی « برجام» و نزدیک شدن به مرحله دوم این تحریم ها که به زعم مقامات واشنگتن باید صادرات نفت ایران به صفر برسد ( که امکان پذیر نیست اما کاهش شدید صدور نفت ایران از هم اکنون آغاز شده است) بحث امنیت خلیج و تنگه هرمز به یک موضوع اصلی در شطرنج سیاسی – امنیتی منطقه تبدیل شده است. در حالی که مقامات ایرانی بر حکمرانی خود بر تنگه هرمز و در صورت قطع کامل صدور نفت خود، به جلوگیری از صدور نفت دیگران تاکید کرده اند، مقامات سیاسی و نظامی امریکایی به صراحت از دردست گرفتن کنترول تنگه هرمز توسط ناوگان دریایی امریکا سخن گفته اند. این سخنان در واقع به مفهوم شروع یک جنگ منطقه ایی و هم چنین اشغال حوزه سرزمینی ایران از طرف امریکا خواهد بود که هرگز در این محدوده نمی تواند باقی بماند و می تواند به یک جنگ فراگیر تبدیل شود. چنانچه جیمز متیس، وزیر دفاع امریکا در روز سه شنبه ۲۸ اگست در دیدار با جنرال جوزف دانفورد، رییس ستاد مشترک ارتش این کشور گفته است « به ایران درباره شرارت‌هایی که همچنان در منطقه انجام می دهد هشدار داده شده است، درباره قتل‌هایی که مرتکب شده‌اند، کاری که همراه با اسد در سوریه انجام می دهند، تهدید شان به بستن تنگه هرمز و حمایت شان از حوثی‌ها با موشک‌هایی که به عربستان سعودی شلیک می‌شود». تعیین برایان هوک، مسوول ویژه رسیده گی به امور ایران در وزارت امور خارجه امریکا یک قطعه دیگر از همین پازل تشدید منازعه و تمرکز بر فشارهای خردکننده در شرایطی است که هژمونی جهانی امریکا به شدت در حال افول بوده و راست افراطی به رهبری ترامپ سعی در معکوس کردن این روند حتا به بهای یک جنگ را دارند.
در سوریه به موازات پیروزی ارتش این کشور به کمک متحدین خود و به تعبیری شکست پروژه های جنگ داخلی و فجایع تروریزم اسلامی در قالب گروه هایی چون داعش، با کمک کشورهای امپریالیستی و در راس آن امریکا، ارتجاع منطقه ایی به رهبری عربستان، تمایلات تجاوزکارانه تاریخی اسراییل و ترکیه، موضوع حمله به منطقه ادلب، باردیگرهمه نیروهای حاضر درصحنه را به تحرک و رویارویی واداشته است. در حالی که از قبل امریکا و چند کشور اروپایی اعلان کرده اند در صورت استفاده دولت بشار اسد ، از تسلیحات کیمیاویی (بهانه همیشه گی) در حمله به ادلب واکنش قاطع نشان می دهند این بار روسیه بخش بزرگی از ناوگان دریایی خود را به دریای مدیترانه و درجوار مرزهای سوریه مستقر کرده و امریکاییان نیز ناوگان دریایی خود در این منطقه و خلیج را به شدت تقویت کرده اند. این رویارویی در آستانه جنگ ادلب نشان می دهد که رخدادهای سوریه به نقطه تعیین کننده ایی رسیده است و طرف بازنده نمی خواهد شاهد پیروزی قطعی دولت اسد باشد. موضوع سوریه با موضوع ایران در یک راستا دنبال می شود و این امکان وجود دارد که پای امنیت سرزمینی ایران هم در این شرایط پرتنش به جنگ باز شود و این مساله می تواند کل منطقه خاورمیانه را درگیر جنگ کند. به همین دلیل عقلانیت سیاسی حکم می کند ایران خود را از متن حوادث خارج کرده و بگذارد روسیه در خط مقدم این نبرد سرنوشت ساز قرار داشته باشد چون آنان توان بازدارنده گی متقابل را دارند.
در جنگ یمن اما اوضاع به نفع ایتلاف به رهبری عربستان جریان ندارد و بعد از حملات عدیده به غیرنظامیان و به خصوص کودکان که به قربانی شدن صدها تن درهفته های اخیرمنجر شد با گزارش بازرسان تحقیق سازمان ملل متحد درمحکومیت و ایراد اتهام رسمی علیه نیروهای ایتلاف در خصوص جنایات جنگی افکارعمومی جهانی علیه ریاض بسیج شده است. بعد ازگزارش سازمان ملل متحد و فشارهای زیادی که در پارلمان های کشورهای فروشنده تسلیحات و حامی عربستان انجام شد و به تبع واکنش دولت های این کشورها را به دنبال داشت، بالاخره ریاض پذیرفت که بر اثر اشتباه عوامل اجرایی این فجایع انجام شده است. یمن بعد از این گزارش از حاشیه و بی تفاوتی جهانی خارج شد وهم اکنون فشار بر ایتلاف به رهبری عربستان و امارات متحده عربی به شدت افزایش یافته است. دراینجا هم پای ایران به موضوع کشیده می شود و به دلیل حمایت تهران از حوثی ها ، در زیر پوسته این بحران و جنگ یک تسویه حساب منطقه ایی با دولت ایران در دستورکار رقبای منطقه ایی و بین المللی آن قرارگرفته است که هم زمانی این رخدادها می تواند این رویارویی را تشدید کند.
درعراق چند ماه بعد از انتخابات پارلمانی این کشور که به تشتت و پراکنده گی در بین نیروهای سیاسی بیشتر دامن زده است هنوزهیچ چشم اندازی برای تشکیل دولت دیده نمی شود. نیروهای حامی دولت جمهوری اسلامی و نیروهای مستقل و یا حامی محور امریکا ـ عربستان به شدت درحال یارگیری می باشند و هم زمان اعتراضات مردمی علیه فساد حاکم در ساختار سیاسی این کشور تشدید می شود. عراق هم امروز به یک سیاهچاله برای ایران و منطقه تبدیل شده است و این رقابت سیاسی می تواند این کشور را دوباره آبستن بی ثباتی سیاسی و میدان منازعات نظامی کرده؛ و پای جمهوری اسلامی را نیز به موضوع باز کند. هیچگاه اوضاع خاورمیانه این چنین بد و متلاطم نبوده است و به همین دلیل با اهداف تجاوزکارانه خارجی یک حرکت اشتباه می تواند در این خط آتش یک فاجعه بزرگ را رقم بزند و در چنین شرایطی بازیگران خط مقدم در صورت اشتباه می توانند سیبل تهاجمات خارجی باشند.
امداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۱۸ـ ۲۵۰۹
یادداشت : دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب ملی ترقی مردم افغانستان در اسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .