علل تمایل کابل به روابط گسترده تر با اندونزیا

علل تمایل کابل به روابط گسترده تر با اندونزیا

فرزاد رمضانی بونش

افغانستان از نخستین کشورهایی بود که پس از به پایان رسیدن انقلاب در اندونزیا، این کشور را به رسمیت شناخت و روابط دیپلوماتیک میان دو کشور در سال ۱۹۵۴ ترسایی رسماً برقرارشد و سفارت افغانستان در جاگارتا گشایش یافت. همچنین با امضای توافقنامه دوستی میان افغانستان ـ اندونزیا سوکارنو (نخستین رییس جمهور) در سال ۱۹۶۱ترسایی از افغانستان بازدید کرد. همچنین پس از سال ۲۰۰۱ ترسایی و سرنگونی طالبان، اندونزیا روابط دوجانبه بیشتر شده و توافقنامه جدید در بخش های سیاسی، تجارتی و فرهنگی امضا شد.

علل سیاسی و امنیتی

راهبردی: اشرف ‌غنی احمد زی قبلا پنج حلقه را در سیاست خارجی کشور تعریف کرده بود:

حلقه اول همسایه‌ ها، حلقه دوم کشورهای اسلامی، حلقه سوم اروپا، امریکا و کانادا، حلقه چهارم آسیا و حلقه پنجم سازمان‌های بین‌المللی. از جمله پنج حلقه کشور‌های اسلامی در حلقه دوم قراردارد و اندونزیا نیز با توجه به نقش رو به رشد و پررنگ تر شدن و همچنین وزنه بزرگ ترین کشور اسلامی در سیاست خارجی افغانستان از جایگاه مهمی برخودار است. در این راستا به نظر می رسد کابل اکنون تلاش می کند از ظرفیت بزرگترین قطب جمعیتی مسلمان و کشور در حال رشدی بهره گیرد. در واقع از یک سو ثبات استراتیژیک در سیاست داخلی و خارجی و تلاش برای رهبری حرکت پرشتاب جنوب شرق آسیا برای رسیدن به جایگاهی شایسته در جهان در کنار واقعیت هایی چون نوظهور بودن و یکی از چهار قدرت مهم آینده قاره آسیا موجب شده کابل به توان و پتانسیل اندونزیا توجه بیشتری کند. در بعد دیگری هر چند دولت این کشور با حذف احزاب تندرو در سال ۲۰۱۷ ترسایی چون حزب التحریر با امضای فرمان دولت و توجه به اصول پانکاسیلا با رفع چالش ها و تهدیدات مختلف مسیر توسعه یافته گی بدون چالش افراط گرایی را می پیماید. ولی صدها اندونزیایی در سال‌های گذشته به داعش در سوریه پیوسته بودند خطر بازگشت آنها به افغانستان نیز همچنان و جود دارد. لذا ممکن است نوعی همکاری امنیتی بین دوکشور نیز در این حوزه تقویت گردد.

کمک اندونزیا در حوزه سیاسی و صلح و ثبات در افغانستان: از یک سو باید گفت در سال های گذشته کابل تلاش کرده است تا دفتر سیاسی طالبان افغانستان در دوحه را به کشور دیگری منتقل کند. در واقع در شرایطی که دفتر طالبان در قطر به فعالیت خود ادامه داده و بسیاری از دیدارهای با طالبان از راه دفتر دوحه انجام می ‌شود‏، اما با پذیرش جاگارتا کابل امیدوار است برای میزبانی از انتقال دفتر طالبان از کشوری عربی و نزدیک به محل نهادها و حامیان به کشوری در جنوب شرق آسیا رهبران طالبان حمایت و آزادی عمل پیشین را نخواهد داشت و از دامنه نفوذ بازیگران عربی ( رسمی و غیر رسمی) در طالبان کاسته می شود.

بسیاری در کابل بر این نظرند که اندونزیا به نیکی شرایط توسعه تجارت و سرمایه گذاری اندونزیا را می داند و اگر خواستار تجارت و سرمایه گذاری و بازسازی حوزه های مختلف منطقه آسیای مرکزی است می تواند از توان ترانزیتی افغانستان نیز بهره گیرد. در این میان فرصت های سرمایه گذاری در افغانستان هم می تواند تقویت هرچه بیشتر روابط و همکاری ها میان اندونزیا و افغانستان باشد و افغانستان ظرفیت اتصال کشورهای آسیای مرکزی به از طریق افغانستان به کشورهای جنوب آسیا را فراهم کند.

گذشته ازاین اکنون سیاست خارجی اندونزیا تلاش می کند تا ایفای نقش بیشتری در سطحی از معادلات منطقه‌ ای یا بین ‌المللی داشته باشد. درمقابل نیز درچند سال گذشته، کابل خواسته است قدرت ‌های منطقه و فرامنطقه ای چون چین ، ترکیه، امریکا و عربستان در قالب نشست‌های چند جانبه میانجی بین کابل و اسلام آباد شوند. اما هم کوشش‌های چین برای اینکه اسلام‌ آباد را به همکاری در روند صلح افغانستان تشویق کند نتیجه نداده و هم ترکیه، امریکا و عربستان نیز به نظر نمی رسد در جهت منافع افغانستان گام برداشته باشند و فشارهایی را بر پاکستان وارد کرد باشد. لذا کابل اکنون می کوشد صلح را با میانجی‌ گری اندونزیا و ایجاد کمیته مشترک علما بین سه کشوربا محوریت شواری عالی صلح افغانستان بدست آورد. دراین نگاه با توجه به هماهنگی قبلی رییس جمهور اندونزیا در دیدار با رییس جمهور پاکستان برای پایان جنگ در افغانستان و برقراری صلح در این کشور ( طرح تشکیل کمیته مشترکی بین علمای سه کشور ) دولت وحدت ملی کوشش می کند از حضور سیاسی روزافزون اندونزیا در صحنه منطقه ای و جهانی بهره برد و هم به روند حوزه سیاسی و صلح و ثبات در افغانستان کمک کند و هم راه تماسی با طالبان از دالان پاکستان خارج و در اندونزیا دموکراتیک و میزبان قرار گیرد.

بسترها و علل اقتصادی و اجتماعی

قبلا سند های همکاری در عرصه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی میان افغانستان و اندونزیا به امضا رسیده بود و در یک سال گذشته اشرف غنی رییس جمهور در دیدار با جوکو ویدودو رییس جمهوری اندونزیا در جاگارتا با تقویت روابط تجاری و سرمایه گذاری بین دو کشور بحث و تبادل نظر کردند. در این بین گسترش روابط تجارتی میان دو کشور، سرمایه گذاری های مشترک، ایجاد شورای تجارتی افغانستان ـ اندونزیا و برگزاری برنامه های مشترک و.. در حالی است که روابط تجارتی بین دو کشور تا اکنون سالانه فقط به ۱۶میلیون دلار می ‌رسد. در این میان دروضعیت نوین روابط به نظر میرسد کابل توجه ویژه ای به گسترش روابط در این حوزه دارد. در واقع جایگاه اندونزیا (چهارمین کشور پرجمعیت دنیا ، بزرگ ترین اقتصاد جنوب شرق آسیا در سال ۲۰۱۷ ترسایی و از کشورهای فعال در عرصه سیاسی و اقتصادی منطقه در شرایطی است که این کشور سال ۲۰۱۷ را با قدرت آغاز کرده و با بهبود مدیریت مالی و اعتباری و تداوم افزایش صادرات نگاهی نو به حضور بیش تر در جهان اسلام و منطقه دارد. در همین راستا از آنجا که چشم اندازهایی در مورد نقش اندونزیا به عنوان یک اقتصاد برتر آینده جهان (تا سال ۲۰۲۵ جز ۶ اقتصاد نوظهور دنیا)، تغییر جایگاه، عضویت اندونزیا در « گروه ۲۰ » ، افزایش تولید ناخالص داخلی اندونزیا به ۷ تریلیون دلار و... موجب شده است تا تمایل به حضور هر چه بیشتر اندونزیا در افغانستان مد نظر رهبران افغانستان باشد.

علاوه بر این در یک دهه گذشته سالانه هزاران پناه جوی افغان کوشش کرده اند خود را از راه اندونزیا به استرالیا برسانند که گاهی صدها تن آنان در آب‌ های اندونزیا غرق نیز شده‌اند. اما با سخت شدن سیاست‌های استرالیا برای پناه جویان و مسدود شدن راه دریا، هزاران پناه جوی افغان در کمپ‌های اندونزیا حضور دارند و کابل می تواند با گرم شدن روابط کابل ـ جاگارتا، با اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونزیا و استرالیا ، جلوگیری از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران، حل مشکل پناه جویان و زندانیان افغان در اندونزیا ، اصلاح روند مهاجرت به کشورهای اندونزیا و استرالیا ، جلوگیری از افزایش قاچاق انسان و مرگ مهاجران گام هایی را برای حل این چالش ها بردارد.

الگوی جاگارتا

نخبه گان کابل در دولت وحدت ملی معتقدند اندونزیا در گذشته، مشابهت ‌های بسیاری با بحران های کنونی افغانستان چون درگیری داخلی، فساد اداری سازمان یافته، فقر گسترده، تجزیه طلبی و... داشت، اما اکنون اندونزیا دریک جامعه میانه رو، چند قومی و مذهبی با ارایه آموزش‌های دینی بدور از پرورش افراط گرایی، نبرد با افراط گرایی و تروریزم، اشتغال زایی و مبارزه با فقر، کثرت فرهنگی- قومی و وحدت ملی، حل منازعات داخلی ، رشد اقتصادی، دستیابی به صلح و ثبات و... از کشورهای موفق جهان است و می تواند الگویی مهم برای کابل در گذر از چالش های گوناگون ‌باشد.

چشم انداز:

آنچه مشخص است بسترهای گوناگونی برای توسعه روابط دوسویه کابل و جاگارتا وجود دارد و دولت افغانستان تلاش می کند تا با درک قدرت و توان اندونزیا از پتانسیل های این کشور درحوزه های گوناگون در جهت حل چالش ها بهره برد. در این رویکرد کابل می کوشد با تشویق افزایش ظرفیت های سفارت اندونزیا در افغانستان ، تقویت سفارت در جاگارتا، توجه به الگوی اندونزیا در توسعه، انتقال تجربیات در کنار حضور پررنگ تر در صحنه سیاسی صلح و ثبات در افغانستان روابط دو کشور را وارد مرحله نوینی کند.

بامداد ـ سیاسی ـ ۱/ ۱۸ـ ۱۳۰۲

دیدگاه های ارایه شده اندیشه و نظر نویسنده را بازتاب می دهـد. دیدگاه های حزب متحد ملی ترقی مردم افغانستان در اسناد و اعلامیه های رسمی آن انعکاس یافته است .

استفاده از مطالب بامداد با ذکر ماخذ آزاد است.