نکته‌هایی در مورد نسبت داعش با پاکستان
فرزاد رمضانی بونش
شرایط داعش در پاکستان
دولت اسلامی عراق و شام یا ولایة خراسان، شاخه‌ای از گروه اسلام گرای نظامی دولت اسلامی عراق و شام، فعال در افغانستان و پاکستان است. در واقع در سپتامبر سال ۲۰۱۴ ترسایی داعش یا دولت اسلامی عراق و شام نماینده گانی به پاکستان فرستاد و در اکتوبر سال ۲۰۱۴ فرماندهانی از تحریک طالبان پاکستان در پاکستان چون حافظ خان سعید از خرم و خیبر مناطق قبیله ای و پیشاور و منطقه هنگو، به ابوبکر بغدادی اعلام وفاداری کردند. دراین بین با از یک سو در سال های گذشته یکی از اهداف و راهبردهای حیاتی داعش بقا و گسترش در منطقه بوده است و از سوی دیگر بـه دلیل فراهم بودن بسترهای طبیعی برای رشد با استفاده از تبلیغات و فناوری های ارتباطی نوین، داعش تلاش کرده حضور خود را در پاکستان تقویت کند. در این میان تخمین های دقیقی از قدرت عددی داعش در پاکستان وجود ندارد و به ۲۰۰۰- ۳۰۰۰ نیروی مستقر در پاکستان اشاره می کنند.
در این حال هر چند حتا اکنون نیز حضور داعش در پاکستان کتمان می شود، اما نشانه های از این گروه در شهرهای بزرگ مانند لاهور وجود داشته و حضور برخی از اقشار تحصیل کرده و دانشجو، اعضای قبلی تحریک طالبان پاکستان، لشکر جهنگوی، جماعت‌الحرار، احرارالهند، جنگجویان ازبک و جنگجویان چچنی، جنگجویان آسیای مرکزی همگی نشانه هایی از نیروهای داعش در پاکستان هستند. همزمان در پاکستان با وجود تاکید دولت مبنی بر عدم حضور داعش در این کشور خود داعش ادعا می کند پشتیبانی بیش از۱۲هزار نفر را در شمال غرب این کشور را جذب کرده است. با این حال با توجه در ماه‌های گذشته هم درگیری درون جناحی بین فرماندهان ازبک و پاکستانی این گروه دهشت افکن برای تصاحب مقام فرماندهی در بین شخصیت هایی چون « شیخ اسلم فاروقی» فرمانده سابق طالبان پاکستانی و مخالفت جناح ازبک و برخی نیروهای بومی افغانی وجود داشته است.
میل گروه‌های افراط گرای پاکستان به داعش
در واقع داعش برای سرمایه گذاری بر شبکه اش در شهرهای پاکستان و جذب گروه‌های دهشت افکن تلاش می کند و به نگاه برخی شبکه داعش در پاکستان همچنان با سرعت به رشد خود ادامه می دهد.در این شرایط همچنان خطر همراهی بیشتر با داعش در بین مناطق قومی و مذهبی بلوچستان همچنان وجود دارد. چنانچه بخش‌هایی از گروه تحریک طالبان به عنوان مجموعه ای متشکل از ۲۷ کنشگر مختلف غیردولتی خشن ( از گروه های دهشت افکن کوچک ۲۰۰- ۳۰۰ نفری گرفته تا گروه های شورشی بزرگ با استعداد ۵۰۰۰- ۷۰۰۰۰ نفر) در سال های گذشته به داعش اعلام وفاداری کرده اند. به علاوه ارتباط گروه جنداللهپاکستان و گروه‌های کوچک دیگربا داعش درشرایطی است که بنا به سازمان مبارزه با تروریزم پاکستان بیش از۳۵ گروه دهشت افکن فعال در پاکستان از جمله لشکر جهنگوی ارتباط نزدیکی با داعش دارند. در این میان با توجه به وجود بیش ترین ارتباط عملیات‌های دهشت افکن با داعش، لشکر جهنگوی، جیش محمد، لشکرطیبه، سپاه صحابه، تحریک اسلامی القاعده و حزب التحریر در پاکستان تلاش همراهان داعش در مناطق مختلف پاکستان همچنان سبب نگرانی است.
دولت پاکستان و داعش
درچند سال اخیر، مقامات نظامی و رسمی اسلام آباد تاکید می کردند که داعش حضوری سازمان یافته در پاکستان ندارد و حتا اجازه نخواهد داد سایه داعش وارد پاکستان شود. از این دید داعش درپاکستان هیچ نفوذی ندارد و جای نگرانی جدی نیست. در واقع در یک سال گذشته کم اهمیت دانستن حضور تعدادی از عوامل داعش در پاکستان و گاه مواضع متناقض در رابطه با داعش (برخی خطر داعش را بی اهمیت و برخی نیز به خطر وخامت اوضاع اشاره کرده اند) همچنان ادامه دارد. از این نگاه هنوزهم وجود داعش در پاکستان تکذیب می شود و با وجود اینکه پاکستان نام داعش را به عنوان یک گروه تروریست به فهرست گروه‌های دهشت افکن اضافه کرده همچنان به نوعی تهدید داعش را به مرزهای دیورند و افغانستان مرتبط می‌دانند. از این دید گروه داعش در افغانستان در حال نیرومند شدن است نه پاکستان. در بعد دیگری بسیاری در پاکستان معتقدند داعش با حمایت از سوی بازیگران بیرونی در پاکستان حضور دارد. در این چارچوب حتا برخی احزاب ملی پاکستان داعش را مزدور امریکا می دانند و برخی نیز در بدنه ارتش به هند بدگمان هستند. از این نگاه چون فقط مناطق همجوار با کشمیر خط قرمز هند است و تا زمانی که داعش در سین کیانگ چین و یا در داخل پاکستان اقدام کند هند مشکلی با آن ندارد، خطر تقویت داعش از سوی هند در مناطقی چون بلوچستان پاکستان برای ضربه زدن به منافع اقتصادی چین و پاکستان وجود دارد.
تاکید بر نقش مستقیم و غیرمستقیم پاکستان در تقویت داعش
در واقع پاکستان از گذشته دستخوش گروه‌های دهشت افکن برای یارگیری ، جذب و پرورش نیروهای تندرو بوده و سازمان‌های دهشت افکن در گذشته از شرایط بی ثبات این کشور بهره برده اند و اکنون نیز، این انباشته گی می تواند زمینه جذب گسترده نیرو را از سوی داعش فراهم آورد. دراین بین جمعیت ۲۰۰ میلیون نفری، تجهیزات هسته ای، نزدیکی به افغانستان و شرایط بد اقتصادی، مکانی جذاب برای داعش و رشد گروهک‌های وابسته به داعش در پاکستان بوده و با وجود و شمار زیاد گروه‌های دهشت افکن فعال در پاکستان، جلوگیری از ریشه گرفتن داعش در این کشور بسیار دشوار خواهد بود. در بعد دیگر گمانه هایی در مورد شایبه پشتیبانی سرویس اطلاعاتی پاکستان از داعش موجب توجه دولت و مقامات افغانستان نسبت به نقش مستقیم و غیرمستقیم این کشور در تقویت داعش شده است. از این منظر مقام هایی در افغانستان می گویند که پاکستان از گروه داعش در افغانستان پشتیبانی مالی می کند و اعضای گروه داعش از پاکستان آمده است. آنها با مقصر خواندن پاکستان و تایید پشتیبانی اسلام آباد گروه داعش در افغانستان را تنها گروهی با دستور پاکستان ارزیابی می کنند. به علاوه این نگاه بدبینانه وجود دارد که نظامیان پاکستانی هم بدشان نمی‌آید از داعش برای رسیدن به اهداف خود استفاده کنند. از این منظر نقش مستقیم پاکستان در ترویج داعش در افغانستان نیز مد نظر است. به عبارتی پیامد غیرمستقیم عملیات‌هایی چون «ضرب عضب» و خیبر ارتش پاکستان موجب صدور ناامنی‌های و داعشی‌های به افغانستان شده است. در همین راستا اکنون نیز بسیاری در کابل بر این نظراند که اسلام آباد و یا تحریک طالبان پاکستان تروریست‌ها را از مرز پاکستان - افغانستان عبور می دهد و به عنوان داعشی در افغانستان مستقر می کند.
ترانزیت داعش به آسیای مرکزی و سین کیانگ از پاکستان
در واقع در سال های گذشته ارتباط داعش با حزب اسلامی ترکستان بیشتر شده است و با وجود برخی گمانه ها در مورد قطع ارتباط آن ها همچنان داعش به دنبال پیوستن عناصر بیشتری از «حزب اسلامی ترکستان» هست. این امر در شرایطی است جنبش اسلامی ازبکستان با ظهور داعش به دلایلی حضور در مناطق قبیله ای پاکستان و تحت تاثیر داعش، پشتیبانی از ایده خلافت، به داعش اعلام وفاداری نمود. به علاوه اکنون نیز با وجود تردید درمورد اتحاد حزب اسلامی ازبکستان با طالبان یا داعش، جنگجوهای داعشی که در عراق و سوریه می جنگند نیز می توانند از طریق ایالت وزیرستان و بلوچستان برای کمک به داعش وارد جنوب افغانستان شوند و یا به سین کیانگ چین، آسیای مرکزی و شمال افغانستان روند.
نتیجه گیری:
هرچند داعش نتوانسته حضور خود را در پاکستان چون افغانستان پررنگ تر نشان دهد، اما همین حضور نیز می تواند چالش زا باشد. در این حال درحالی که تا چندی پیش حضور داعش در پاکستان نادیده گرفته می شد، اما در حال حاضر این گروه در شهرها حضور یافته شده و حتا ادعا می کند پشتیبانی بیش از۱۲هزار نفر را در شمال غرب این کشور جذب کرده است. دراین بین با توجه به شبکه پیچیده‌ای حملات فرقه ای و مذهبی از شرق تا جنوب کشور در کنار مجموعه ای از مدارس تندرو به نوعی می تواند بستری برای رشد داعش درکشور داشته باشد. بنابراین از نگاه برخی داعش در پاکستان به رشد خود ادامه می دهد و خطر بروز داعش در بین گروه‌های تندرو قومی و مذهبی پاکستان نیز وجود دارد. دراین بین گسترش داعش می تواند پیامدهایی چون ایجاد تنش فرقه ای، تشدید اختلاف میان پاکستان با همسایگانی چون ایران و افغانستان، چالش بر سر برنامه های اقتصادی چین در ایالت بلوچستان، ترانزیت تروریزم به آسیای مرکزی و.. را فراهم تر کند. دراین بین باید گفت با توجه به تداوم چالش‌های سیاسی و شکاف های اجتماعی، سیاسی، امنیتی پاکستان در کنار ناتوانی دولت مرکزی در سرکوب کامل و همچنین وضعیت کنونی حامیان منطقه ای و بین‌المللی حامیان داخلی داعش کاهش زیادی نخواهند یافت.
بامداد ـ سیاسی ـ ۳/ ۱۷ـ ۰۴۱۰