نشست ریاض
طی ماه فبروری و مارچ ۳۶ میلیارد دالر کاهش ذخیره ارز عربستان سعودی به ثبت رسیده است. این مهم می تواند موجب بی ثباتی سیاسی در داخل کشور شود.
بروز پنجم ماه می سال روان در ریاض اجلاس « شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس » برگزار شد. برنامه هسته ای ایران یکی از موضوعات اصلی دیدار سران کشورهای پادشاهی بود. ببینیم نتایج نشست چه بوده است؟ در سیاست شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس چه چیز جدیدی در رابطه با تغییرات در رده بالای قدرت در کشور پیشرو ایتلاف عربستان سعودی ظاهر شده است؟
ولادیمیر ساژین کارشناس سیاسی و خاور شناس در این باره گفت : خاور نزدیک بدتر از هر وقت دیگر مبدل به گوله درهم و برهم درگیری ها، مقابله و درگیر جاه طلبی های سیاسی کشورهای مختلف می شود. در یمن، سوریه ، عراق و افغانستان جنگ های خونین داخلی جریان دارد. سازمان افراطی اسلامی « داعش » تمام منطقه را در ترس و وحشت نگه داشته است. ایران، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عربی، ترکیه، اسراییل و لبنان و دیگر کشورهای خارج از منطقه از جمله امریکا و فرانسه ؛ همه ای آنها به شکلی در تشدید تشنج شرکت دارند. این امر تا حدودی باعث آن می شود که اکنون تضادها و اختلافات کنسرو شده تاریخ تاثیری مانند انفجار بمب داشته باشند. به عنوان مثال مقابله شیعیان و سنی ها.
تصویر عادی منطقه خاور نزدیک در مقابل چشمان ما ویران می شود. ایتلاف ها و خصومت های جدید شکل می گیرند.
در چنین شرایطی کشورها ( هم منطقه ای و هم کسانی که در حضور خود در خاور نزدیک ذینفع هستند ) سعی می کنند به ارزیابی اوضاع بپردازند ؛ و خود را با چالش های جدید وفق بدهند و از این هرج ومرج سود سیاسی بدست آورند. جلسه شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس در ریاض همانا از چنین اهدافی پیروی می کرد. ایالات متحده امریکا محرک اصلی بود. باراک اوباما رییس جمهور امریکا سعی می کند ایران را شریک خود سازد و یا کاری کند که ایران مخالف سرسختی نباشد. واشنگتن که به مذاکرات مستقیم با ایران رو آورده است و سعی می کند مساله هسته ای ایران را حل و فصل کند، از اهداف خاص خود پیروی می کند. واشنگتن روی بازگشت به بازار آینده دار ایران و امکان توافق سیاسی با تهران در باره عراق و سوریه و افعانستان و دیگر مسایل مهم منطقه ای حساب می کند.
تمایل دولت اوباما که دست خود را به سوی تهران دراز کرده است ؛ باعث ناراحتی تل ابیب، ریاض و بسیاری از کشورهای دیگر می شود. دراین جا موضوع بمب اتمی شیعه نیست، بلکه مهم لغو تحریم هاست. در نتیجه دستیابی به « توافق جامع » هسته ای بین گروه « شش» ، « گروه ۵+۱ » میانجی های بین المللی ( پنج عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل و المان) با ایران تا پایان ماه جون به احتمال قرین به یقین ممکن است بتوان به لغو تحریم ها نایل آمد.
لغو تحریم ها بدون شک ایران را از نظر سیاسی و اقتصادی قوی خواهد کرد. چنین دورنمایی به ترس در بین رقبای منطقه ای ایران دامن خواهد زد. به عقیده آنها جمهوری اسلامی ایران پس از لغو تحریم ها می تواند از طرفداران خود ( مخالفان آنها ) در منطقه حمایت مالی کند.
با وجود این، همانطور که نتایج اجلاس شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس نشان داد ، کشورهای سلطنتی خلیج فارس خواهان تشدید مقابله با ایران نیستند. زیرا امکانات نظامی و اقتصادی آنها بی حد و مرز نیست. در زمینه وخیم شدن اوضاع در منطقه ، ذخیره ارز عربستان سعودی بشکل سرسام آوری کاهش می یابد. طی ماه فبروری و مارچ ۳۶ میلیارد دالر کاهش ذخیره ارز کشور به ثبت رسیده است. این مهم می تواند موجب بی ثباتی سیاسی در داخل کشور شود. (البته ذخیره باقیمانده هم کم نیست ، بیش از ۶۸۰ میلیارد دالر).
به طور کلی لحن اعلامیه نهایی اجلاس محتاطانه است. در این سند آمده است که « روسای کشورهای شاهی تلاش کشورهای عضو شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس را در جهت برقراری مناسبات متوازن با جمهوری اسلامی ایران مورد تایید قرار دادند که بر اصول عدم دخالت استوار باشد و باعث تحکیم امنیت در منطقه و ثبات آن شود. کشورهای عضو شورا همچنین نسبت به برقراری مناسبات عادی با ایران بر اساس اصل حسن همجواری و احترام به حاکمیت ارضی ابراز تمایل کردند.»
فرایند مذاکرات در باره حل و فصل مساله هسته ایران مورد انتقاد قرار نگرفت. روسای کشورهای عضو شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس ابراز امیدواری کردند که توافق شش کشور بزرگ جهان و ایران باعث دستیابی به « توافق نهایی و جامعی» شود که تضمین کننده حالت صلح آمیز برنامه هسته ای ایران باشد .
ولادیمیر ساژین در ادامه گفت: به هرحال باید به یک نکته دیگر اجلاس گذشته شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس توجه کنیم. برای نخستین بار از زمان تاسیس بلوک منطقه ای در سال ۱۹۸۱ ترسایی از رییس جمهور کشوری به عنوان مهمان افتخاری دعوت به شرکت در اجلاس شده بود که عضو شورا نبود. فرانسوآ اولاند، رییس جمهور فرانسه مهمان افتخاری اجلاس بود. بدین ترتیب از امتیاز نادر و افتخار خاصی صحبت می شود که رییس جمهور فرانسه از آن بهره مند شد. اما چرا؟
پاسخ ساده است. نخست: موضع فرانسه در مذاکرات مربوط به برنامه هسته ای ایران از لحاظ ناهنجاری و خشونت با مواضع دیگر کشورهای بزرگ فرق دارد. حتا بیش از موضع ایالات متحده.
دو: کشورهای پادشاهی عربی با مسایل هر چه بیشتری با امریکا ، شریک سنتی خود روبرو می شوند. این امر آنها را وادار می کند به دنبال متحدان جدید بگردند. پاریس در زمان حاضر مناسب ترین کشور است. به ویژه که این دوستی با تجارت نیز تحکیم خواهد یافت. رییس جمهور اولاند قرارداد تحویل ۲۴ هواپیمای نظامی از نوع « رافایل» به ارتش قطر به قیمت شش و نیم میلیارد ایرو را به امضا رساند.
اما این موضوع را نباید به عنوان قطع ارتباط با امریکا تلقی نمود. تغییراتی که سلمان پادشاه عربستان در رده بالایی قدرت عربستان سعودی به اجرا گذاشته است گواه آن است که جهت آامریکایی سیاست خارجی این کشور پادشاهی از نظر دور نمانده است. عادل الجوبیر وزیر امور خارجه جدید عربستان سفیر عربستان در واشنگتن شد. وی از احترام و حمایت زیادی در واشنگتن برخوردار است خاصا در مراکز مختلف امریکایی. عربستان سعودی در ساختارهای قدرت آمریکا از موضع نیرومندی برخوردار است که در صورت ضرورت امکان آن را برای عربستان فراهم خواهد کرد تا مانع از اجرای ابتکارات ایرانی دولت اوباما شود.
ولادیمیر ساژین در پایان گفت: در عین حال، کشورهای شاهی عربی برای مذاکرات و گفت و گو با امریکا به امید قانع کردن آن کشور در برخورد شدیدتر نسبت به ایران ابراز آمادگی کردند. بدین منظور روسای شش کشور سلطنتی خلیج فارس در روز های ۱۴ـ ۱۳ماه می مذاکراتی با باراک اوباما در واشنگتن در خانه ییلاقی رییس جمهور در « کمپ دیوید » خواهند داشت. رییس جمهور امریکا به نوبه خود دوستان عربی خود را به این امر قانع خواهد ساخت که نباید از ایران و بمب اتمی ژیوپلیتیکی آن بترسند.
به زودی خواهیم فهمید کدام یک از قدرت بیشتری در قانع کردن طرف دیگر برخوردار است. اما از نظر تعداد، وزنه پادشاهان سنگین تر است: شش نفر در مقابل یک نفر.
بامداد ـ سیاسی ـ ۱ /۱۵ ـ ۰۶۰۵