به نظر من نظام مختلط گزینه مناسب است!
( مساله نظام سیاسی)
ډاکترحبیب منګل
در این اواخر بحث نظام و تعدیل نظام سیاسی درحلقات سیاسی کشور مجددا بالا گرفته است . برخی از این حلقات به این نظر اند که نظام کنونی ریاستی به ( نظام پارلمانی ) تعدیل شود، وعده ایی هم خواهان حفظ نظام کنونی ریاستی اند ، وبرخی خواستارایجاد نظام ریاستی - صدراتی ( ریس جمهور + صدراعظم ) درنظام کنونی ریاستی هستند ؛ و اما عده دیگری ( نظام مختلط ریاستی - پارلمانی) را برای کشور مناسب می دانند. قبل ازاینکه دراین موضوع ومساله نظر خود را ابراز نمایم ؛ برچیستی و ویژه گی نظام های سیاسی ویا حکومتی متذکره مکث می نمایم :
نظام ریاستی :
کشور ما بر اساس قانون اساسی خویش نظام ریاستی را برگزیده است که نتیجه تفکیک کامل قواست. در این نظام رییس جمهور که با رای مردم انتخاب می شود ؛ ریاست قوه مجریه و ریاست کشور را بر عهده دارد و از قدرت قابل توجهی در رهبری هر سه قوه دولت برخوردار می باشد . اعضای کابینه را تعین؛ و برای تایید و یا رد به پارلمان ( قوه مقننه ) معرفی می نمایند. و ولسی جرگه حق رد؛ استیضاح وسلب اعتماد کابینه دارا می باشد ومجلس حق انتخاب رهبری ستره محکمه کشور را نیز بر عهده دارد و از صلاحیت پشنهاد درمورد محاکمه ی جمهور نیز برخوردار می باشد ؛ دراین نظام حکومتی قوه قضا نیز از استقلال کامل برخوردار است .
نظام پارلمانی:
نظام پارلمانی یا مجلس محوری نوعی نظام حکومتی است که از تفکیک نسبی قوا ایجاد می شود . در نظام پارلمانی ، قوه مجریه از دل قوه مقننه می برآید و لذا قوه مقننه برقوه مجریه بر تری حقوقی و قانونی دارد و همانگونه که آن را به وجود می آورد، منحل هم کرده می تواند . در این نظام ؛ رییس کشور ( پادشاه یا رییس جمهور ) و رییس قوه مجریه ( صدراعظم یا نخست وزیر ) دو شخص متفاوتند ؛ رییس کشور نقش مهمی را برعهده ندارد و قدرت اصلی در دست نخست وزیر قرار دارد که از اکثریت پارلمانی ومعمولا ( اکثریت حزبی ) ازسوی رییس دولت موظف و توسط پارلمان انتخاب می شود . دراین نظام قوه اجراییه و قوه مقننه درهمکاری با یکدیگر فعالیت می کنند و از ابزارهایی برای تاثیرگذاری و نفوذ بر یکدیگر برخوردارند. کابینه حق پیشنهاد قانون به مجلس و شرکت در مذاکرات و مباحثات مجلس نماینده گان را دارند و پارلمان نیز حق سوال، استیضاح و دادن رای عدم اعتماد به کابینه را دارا می باشد ودر مقابل رییس دولت ( رییس جمهور ) نیز حق دارد پارلمان را منحل کند . دراین نظام قوه قضا از استقلال معین برخوردار است .بنآ در نظام پارلمانی تفکیک نسبی قوا حاکم است و قدرت مطلق را نه پارلمان به عنوان مرجع مشروعیت بخش و نه قوه ی اجراییه دارد .
نظام مختلط:
در نظام حکومتی مختلط (نیمه پارلمانی- نیمه ریاستی)، آمیزه ای از نظام های ریاستی و پارلمانی است. در اینگونه نظام ؛ رییس جمهور که عالی ترین مقام کشور است و درانتخابات مستقیم مردم برگزیده می شود ؛ دارای صلاحیت های گسترده نسبت به نخست وزیر برگزیده شده از سوی پارلمان می باشد .اما نخست وزیر که به پشنهاد رییس جمهور از میان اکثریت پارلمانی موظف وکسب رای اعتماد پارلمان انتخاب می شود نه فقط دربرابر پارلمان بلکه در برابر ریس حمهورنیز مسوول و پاسخ گو می باشد.
درنظام مختلط ؛ همکاری قوه مقننه و قوه اجراییه از الزمات اساسی می باشد ، قوه اجراییه ازحقوق مشارکت در امورقانونگذاری ؛ حضور در پارلمان و تدوین آیین نامه ها برخوردار است و درمقابل قوه مقننه نیز از حق نظارت کامل به مثابه تمثیل کننده بخشی ازحاکمیت ملی برقوه اجراییه ؛ استجواب ؛ استیضاح و عزل اعضای کابینه وساقط ساختن حکومت ؛ تصویب بودجه، حق نظارت، حق تحقیق و بررسی در امور اجرایی و حق مشارکت در امور اجراییه برخوردار است.
هر چند که انتخا ب از میان سه نوع نظام ؛ بر مبنای ویژه گی های ومتناسب به سطح توسعه سیاسی و فرایند استفرار دموکراسی صورت می گیرد وبه طور کل هیچ یکی از این نظام های حکومتی ناکار آمد گفته شده نمی تواند و کارآمدی ونا کار آرایی آن به سرشت قدرت و حاکمیت ومجریان نطام منوط ومشروط است .
و به نظر من گزینه مناسب برای کشور ما « نظام مختلط ریاستی - پارلمانی » می باشد.
بامداد ـ دیدگاه ـ ۱/ ۱۷ـ ۲۹۰۱